Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) opracował wytyczne dla podmiotów gospodarczych, które ułatwią im dostosowanie się do wymagań dostępności produktów i usług do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. W dokumencie znalazły się praktyczne wskazówki i wyjaśnienia poszczególnych kwestii. Wszystkie są zgodne z wymaganiami Polskiego Aktu o Dostępności. Zacznie on obowiązywać już 28 czerwca 2025 r.
Wytyczne Jak zapewnić dostępność produktów i usług Wytyczne dla podmiotów gospodarczych w zakresie zapewniania spełniania wymagań dostępności produktów i usług to kompleksowy dokument przygotowany przez PFRON wyjaśniający pojęcia związane z tematem, przedstawiający szczegółowo wytyczne oraz zawierające sposoby na spełnienie wymagań zawartych w PAD.
Dokument przedstawia obecną wiedzę o sposobach zapewniania dostępności produktów i usług. Znalazły się w nim wytyczne, które pomagają osiągnąć dostępność. Nie są to jednak jedyne sposoby, jakie pozwalają to osiągnąć, ale proponowane rozwiązania. Każdy podmiot gospodarczy sam wybiera rozwiązania najlepiej dopasowane do swojej działalności, by spełnić wymagania dostępności. Tu zawarte są podpowiedzi.
Dokument nie jest wykładnią prawa ani nie stanowi dobrych praktyk. Stanowi wsparcie przedsiębiorców przy realizacji wymagań PAD. Będzie też aktualizowany wraz z rozwojem wiedzy i nowych możliwości.
Akty prawne, na których opiera się PFRON
Dokument powstał na podstawie artykułu 39 punkt 6 ustawy z dnia 26 kwietnia 2024 r. o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze. Przy jego przygotowaniu uwzględniono również następujące akty prawne:
– Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług;
– Ustawę z dnia 26 kwietnia 2024 r. o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze (PAD);
– Ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe;
– Ustawę z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców;
– Ustawę z dnia 12 lipca 2024 r. Prawo komunikacji elektronicznej;
– Ustawę z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami.
Obowiązki wynikające z PAD
Polski Akt o Dostępności wdraża przepisy Unii Europejskiej w sprawie dostępności produktów i usług (Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady wspominaną wyżej) do polskiego prawa. Przedmiot opracowania to wytyczne dotyczące spełniania wymagań dostępności przez podmioty gospodarcze, które powstały m.in. w oparciu o art. 39 pkt 6 PAD.
PAD określa:
– produkty i usługi objęte ustawą;
– podmioty gospodarcze objęte ustawą;
– wymagania dostępności produktów i usług;
– obowiązki podmiotów gospodarczych w zakresie zapewniania spełniania wymagań dostępności produktów i usług;
– system, zasady i tryb sprawowania nadzoru rynku w zakresie dostępności produktów i usług.
Podmioty gospodarcze i usługi objęte PAD
W PAD znalazło się wyszczególnienie, za które elementy dostępności odpowiada jaki podmiot. W przypadku produktów obowiązek ten obejmuje:
– producentów;
– upoważnionych przedstawicieli;
– importerów;
– dystrybutorów.
W przypadku usług obowiązek zapewnienia dostępności spoczywa na usługodawcach
Przepisy Polskiego Aktu o Dostępności mają zastosowanie do oferowanych lub świadczonych na rzecz konsumentów następujących usług:
– telekomunikacyjnych – z wyjątkiem usług transmisji wykorzystywanych do oferowania lub świadczenia usług komunikacji maszyna – maszyna np. przesyłanie do komputera danych przez czujniki;
– dostępu do audiowizualnych usług medialnych;
– stron internetowych;
– usług oferowanych lub świadczonych za pomocą urządzeń mobilnych, w tym aplikacji mobilnych;
– transportowych;
– biletów elektronicznych i usług elektronicznych systemów sprzedaży biletów;
– informacji podróżniczych i transportowych;
– bankowości detalicznej;
– rozpowszechniania książek elektronicznych;
– handlu elektronicznego.
Chociaż podmioty gospodarcze mają obowiązek spełniać każde wymaganie dostępności, które znajduje się w przepisach PAD, to istnieją dwa wyjątki:
– konieczność wprowadzenia zasadniczej zmiany podstawowej właściwości produktu albo usługi;
– nieproporcjonalne obciążenie dla podmiotu gospodarczego.
Dlatego też przepisy PAD nie mają zastosowania do usług oferowanych lub świadczonych przez mikroprzedsiębiorców czy produktów wprowadzonych do obrotu przed 28 czerwca 2025 roku
Usługodawcy, którzy są mikroprzedsiębiorcami, są zwolnieni z obowiązków wynikających z PAD. Jednak mogą dobrowolnie stosować wytyczne, aby zwiększyć dostępności swoich usług, co może stanowić o ich przewadze konkurencyjnej.
Wytyczne – cel i zakres ich stosowania
Stosowanie wytycznych jest dobrowolne. Każdy przedsiębiorca czy podmiot gospodarczy samodzielnie decyduje o wykorzystaniu wytycznych oraz o sposobie spełniania wymagań. Jednak musi mieć na uwadze konieczność wykonania obowiązków określonych w Polskim Akcie o Dostępności. Wytyczne mają pomóc spełnić te obowiązki.
Zrozumiałość
Pojęcie zrozumiałości, które wprowadza PAD ma dwa znaczenia:
– pierwsze odnosi się do jednej z czterech zasad dostępności cyfrowej (obok postrzegalności, funkcjonalności i kompatybilności), przekłada się na to, że informacje i obsługa interfejsu użytkownika muszą być łatwe do zrozumienia;
– drugie znaczenie dotyczy cechy usługi lub produktu oraz towarzyszących informacji – co przekłada się na to, że informacje o produkcie lub usłudze muszą być przekazywane w taki sposób, który pozwala użytkownikowi zrozumieć na polega oferowany produkt lub usługa i jak funkcjonuje.
Do obowiązków podmiotów gospodarczych należy zapewnienie zrozumiałych informacji w każdej formie (papierowej i elektronicznej). Dotyczy to chociażby dokumentacji usług takich jak:
– umowy;
– regulaminy;
– procedury.
W zapisach PAD nie ma szczegółowego standardu zrozumiałości
Pomocne mogą być standardy prostego języka opracowywane przez ośrodki naukowe, administrację publiczną i biznes.
Dostępność usług
Wszystkie usługi objęte PAD mają określone wymagania dostępności. W ramach oferowania i świadczenia ich należy zapewnić:
– udzielenie informacji w postaci papierowej lub elektronicznej o oferowanych i świadczonych usługach;
– w przypadku produktów wykorzystywanych w ramach oferowania lub świadczenia usług informacji o związku tych produktów z usługą, funkcjach i właściwościach zapewniających spełnianie wymagań dostępności;
– informacje niezbędne do korzystania z usługi za pomocą więcej niż jednego kanału sensorycznego na przykład wzrok, słuch, dotyk;
– informacje w formatach tekstowych umożliwiających wykorzystanie ich w alternatywnej wspomagającej komunikacji, które mogą być przedstawiane za pomocą więcej niż jednego kanału sensorycznego na przykład wzrok, słuch, dotyk;
– informacje przekazywane za pomocą czcionki o odpowiednim rozmiarze i kroju, z uwzględnieniem przewidywalnych warunków użytkowania oraz z zastosowaniem wystarczającego kontrastu i odstępów między literami, wierszami i akapitami;
– alternatywną prezentacją treści nietekstowych;
– możliwość udzielenia informacji w postaci elektronicznej w sposób zapewniający postrzegalność, funkcjonalność, zrozumiałość i kompatybilność tych informacji;
– jednolitość stron internetowych i aplikacji mobilnych przez zapewnienie ich postrzegalności, funkcjonalności, zrozumiałości i kompatybilności.
Dodatkowe wymagania dostępności usług telekomunikacyjnych
W PAD znalazły się również dodatkowe wymagania, które dotyczą świadczenia usług telekomunikacyjnych.
Przede wszystkim w ramach usług telekomunikacyjnych należy zapewnić przekazywanie komunikacji głosowej wraz z komunikacją tekstową w czasie rzeczywistym, a w przypadku, gdy dostępna jest transmisja obrazu – pełną konwersację.
Stawiane przed operatorami wymagania mogą oni spełnić poprzez zapewnienie, by osoba niedosłysząca mogła pisać i odczytywać tekst w sposób interaktywny i w czasie rzeczywistym. Funkcje wideo pozwalają, by osoby głuche mogły stosować język migowy do komunikacji między sobą.
Należy też spełnić warunki oceny zgodności określone w załączniku C normy ETSI EN 301 549 v.3.2.1, rozdziały: C.6.2, C.6.4, C.6.5. na przykład zapewnić możliwość równoczesnej komunikacji głosowej i tekstowej w czasie rzeczywistym, zapewnić wizualny wskaźnik aktywności audio w czasie rzeczywistym.
Sposoby spełniania warunków dostępności
Jest wiele sposobów na to, by spełnić w tych kwestiach wymagania stawiane przed przedsiębiorcami oferującymi usługi przez PAD. Można:
– zapewnić możliwość przeczytania tekstu przez osoby słabowidzące;
– stosować to samo słownictwo w sposób spójny lub zgodny z jasną i logiczną strukturą, tak by osoby z niepełnosprawnością intelektualną i osoby cudzoziemskie mogły je lepiej zrozumieć, co spełnia warunek zrozumiałości:
– stosować zasady prostego języka;
– oferować i dostarczać pliki elektroniczne, które mogą być odczytane przez komputer z czytnikiem ekranu, tak by osoby niewidome mogły wykorzystać te informacje;
– dołączać do diagramu opis tekstowy określający jego główne elementy lub opisujący najważniejsze działania;
– zapewnić tekstowy opis obrazów;
– umożliwić uruchamianie wszystkich funkcji za pośrednictwem klawiatury;
– zapewnić odpowiedni czas na przeczytanie,
– zapewnić, by treść pojawiała się i działała w sposób przewidywalny;
– zapewnić kompatybilność z technologiami wspomagającymi, tak by osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności mogły czytać daną stronę internetową i z niej korzystać;
– w przypadku oferowania klucza USB zawierającego informacje o usłudze – zapewnić, by informacje takie miały dostępny charakter;
-zapewnić zgodność stron internetowych i dokumentów nieinternetowych z wytycznymi dostępności cyfrowej w zakresie postrzegalności, funkcjonalności, zrozumiałości i kompatybilności.
Dodatkową kwestią jest spełnienie warunków oceny zgodności określone w załączniku C normy ETSI EN 301 549 v.3.2.1, rozdziały od C.11.1 do C.11.4 w odniesieniu do aplikacji mobilnych na przykład zapewnić etykiety lub instrukcje dla formularzy wypełnianych przez użytkowników, zapewnić odpowiedni kontrast, zapewnić możliwość prezentacji treści w pionie i w poziomie.
Wymagania dostępności usług wsparcia usługi
W PAD znalazły się wymagania dotyczące również usług wsparcia związanych z produktem lub usługą. Dotyczą one:
– pomocy technicznej;
– centrów obsługi klienta;
– usługi przekazu umożliwiające dwukierunkową łączność między użytkownikami końcowymi przy użyciu różnych środków komunikacji, takich jak tekst, znaki, mowa, przez zapewnienie konwersji (możliwości zmiany) między tymi środkami komunikacji;
– usług szkoleniowych.
Informacje na temat tego typu usług wspomagających, dostępności produktów i usług i ich kompatybilności z narzędziami wspomagającymi są udzielane zgodnie z odpowiednimi wymaganiami dostępności określonymi w PAD.
Dlatego należy w ramach usług wsparcia udzielać informacji na temat dostępności produktu albo usługi i ich kompatybilności z narzędziami wspomagającymi zgodnie z wytycznymi w niniejszym dokumencie odpowiednio dla wymagań dostępności informacji o produkcie albo usłudze.
Wymagania dostępności urządzeń telekomunikacyjnych
W wytycznych dla przedsiębiorców znalazły się również dodatkowe wymagania dostępności konsumenckich urządzeń końcowych wykorzystywanych do oferowania lub świadczenia usług telekomunikacyjnych. Dotyczą one jednak urządzeń końcowych z interaktywnymi zdolnościami obliczeniowymi wykorzystywane do oferowania lub świadczenia usług telekomunikacyjnych
Co to oznacza?
Są to urządzenia, które pozwalają na:
– komunikację tekstową – umożliwia komunikację tekstową w czasie rzeczywistym i obsługuje dźwięk jakości Hi-Fi;
– komunikacja głosową i tekstową lub/oraz możliwość transmisji wideo;
– bezprzewodowe połączenie z narzędziami wspomagającymi wzmacniającymi dźwięk;
– unikanie zakłóceń podczas współpracy z narzędziami wspomagającymi.
Jak wynika z wymienionych kwesti dotyczy to m.in. współczesnych telefonów – smartfonów
Żeby spełnić wymogi zapisane w PAD można zapewnić, by telefon komórkowy mógł obsługiwać konwersacje tekstowe w czasie rzeczywistym, by osoby słabosłyszące mogły aktywnie uczestniczyć w wymianie informacji.
Inna opcja jest umożliwienie jednoczesnego korzystania z transmisji wideo do wyświetlania komunikatów w języku migowym oraz tekstu do wpisywania komunikatów. Pozwala to na komunikację dwóch osób głuchych lub osoby głuchej z osobą słyszącą,
Można zapewnić możliwość jednoczesnego korzystania z połączenia głosowego i tekstowego w czasie rzeczywistym, zapewnić możliwość identyfikacji mówcy dla połączeń tekstowych w czasie rzeczywistym.
Operator telekomunikacyjny, który oferuje połączenia telefoniczne (głosowe, SMS-y i MMSY) oraz urządzenia, które pozwalają je wykonywać, powinien sprawdzić, czy posiadają one odpowiednie funkcje. Dzięki temu nie musi wykonywać dalszych działań dla spełnienia wspomnianych wymagań.
Okresy przejściowe
Przepisy PAD wchodzą w życie 28 czerwca 2025 r. Jednak nie wszystko należy natychmiast zmieniać, by dostosować swoja ofertę do nich.
Umowy o oferowanie lub świadczenie usług zawarte przed 28 czerwca 2025 roku mogą nadal obowiązywać w niezmienionej treści do dnia ich wygaśnięcia. Nie może to nastąpić później niż 28 czerwca 2030 roku.
Usługodawca może również do 28 czerwca 2030 r. oferować lub świadczyć usługi przy wykorzystaniu produktów niespełniających wymagań dostępności, które były przez niego wykorzystywane przed 28 czerwca 2025 roku.
Tak samo terminale niespełniające wymagań dostępności, wykorzystywane przez usługodawców do oferowania lub świadczenia usług przed 28 czerwca 2025 r. mogą być wykorzystywane do oferowania lub świadczenia usług tego samego rodzaju, do upływu okresu ich ekonomicznej użyteczności. W tym wypadku możliwy jest czas wykorzystywania nie dłuższy niż 20 lat od dnia jego rozpoczęcia.
Pozostałe informacje na temat zasad stosowania dostępności produktów i usług można znaleźć w dokumencie przygotowanym przez PFRON:
Czytaj także:
