Dzieci w sieci

Bezpieczeństwo dzieci w Internecie – o problemie przestępczości internetowej wymierzonej w najmłodszych Nasze dzieci bardzo chętnie spędzają czas przed komputerem. Gry, społeczności internetowe (Nasza-klasa, Fotka.pl, Facebook), komunikatory internetowe (Gadu-Gadu, Tlen), a także różne strony rozrywkowe są często ulubioną rozrywką ukochanych pociech. Większość dzieci wychowuje się z komputerem w domu, ma nieograniczony dostęp do Internetu i tym samym zupełną swobodę w sposobie użytkowania wirtualnej rzeczywistości. Niestety, o ile Internet jest bogatym źródłem wiedzy, informacji przydatnej również małoletnim, o tyle jest również pełen zagrożeń, zwłaszcza tych czyhających na najmłodszych jego użytkowników i na wpływowe nastolatki. Temat zagrożeń czyhających na dzieci w sieci był niejednokrotnie poruszany przez media, zarówno te wirtualne, jak i tradycyjne. W celu uświadamiania problemu przeprowadzane się kampanie społeczne, edukuje się dzieci w szkołach oraz rodziców. To oni w największym stopniu odpowiadają za bezpieczeństwo swoich pociech. Pomimo nagłaśniania tematu oraz zwiększenia świadomości ludzi w zakresie zagrożeń wynikających z korzystania z sieci przez małoletnich, temat ten jest ciągle ważny i ciągle niewystarczająco znany wszystkim wychowującym dzieci. Dlatego właśnie zajmujemy się nim dziś ponownie. Zagrożenia czyhające na dzieci w Internecie Wirtualna rzeczywistość daje jej użytkownikom oraz współtwórcom, czyli nam wszystkim, coraz większe możliwości. Niestety w związku z rosnącymi możliwościami Internetu, a także rosnącą liczbą użytkujących go, pojawiły się (i ciągle pojawiają) również liczne zagrożenia wynikające z korzystania z sieci przez ludzi, w tym głównie przez dzieci. Trudno omówić je wszystkie, skupimy się dziś zatem na najważniejszych, najczęstszych z nich: child grooming, cyberbulling, phishing, ogólnodostępne treści pornograficzne, uzależnienie Internetu. Niestety często wydaje się nam, że problemy, zdarzenia często tragiczne w skutkach, o których słyszymy w mediach, czy od osób trzecich, nas samych nie dotyczą. Nie dotyczą również naszej rodziny, dzieci. Tymczasem, problem przestępstw internetowych jest naprawdę duży, więc warto mieć wiedzę na temat potencjalnych zagrożeń, a także wiedzieć, jak potencjalnie siebie i swoich bliskich przed nimi chronić. Zwłaszcza chronić najmłodszych. Zacznijmy więc od wyjaśnienia pojęć związanych z cyberprzestępczością. Child grooming, czyli „uwodzenie” przez Internet Child grooming dotyczy seksualnego wykorzystywania dzieci przez dorosłych. Przestępstwo to polega na „oswajaniu” dziecka, nawiązywania z nim więzi emocjonalnej przez Internet, zaprzyjaźniania się z nim, w celu zdobycia jego zaufania i późniejszego wykorzystania. Przestępcy czerpią przyjemność z wirtualnego uwodzenia dziecka, z którym przeprowadzają rozmowy o charakterze erotycznym. Zdarzają się sytuacje, w których dzieci namawiane są np. do robienia sobie nagich zdjęć, filmików. Te zaś przez manipulatora wykorzystywane są później w pornografii dziecięcej. W najgorszym z możliwych scenariuszy, dziecko poznaje wirtualnego „przyjaciela”, który ostatecznie namawia go na spotkanie w realu. Wydaje nam się, że nasze dziecko nigdy nie wysłałoby komuś swojego nagiego zdjęcia? A już na pewno nie obcej, poznanej przez Internet osobie? Po pierwsze większość dzieci faktycznie nie zrobiłaby tego w pierwszym kontakcie. Po drugie, w oczach dziecka „oswojonego”, osoba, z którą rozmawia, jest przyjacielem. Stąd cały proces zaprzyjaźniania się z dzieckiem, oswajania go. Dorośli wiedzą, jak manipulować dziećmi, „grać” na ich emocjach. Child grooming podzielony jest zazwyczaj na etapy: Oswojenie dziecka przez poruszanie z nim „niewinnych” tematów, czyli normalna rozmowa, jaką przeprowadza dziecko z nowo poznanym rówieśnikiem. Osoba, która nawiązuje kontakt z dzieckiem, nie przyznaje, ile ma lat, nie podaje swojej prawdziwej tożsamości, wciela się w postać osoby, z którą dziecko chętnie by się zaprzyjaźniło. Budowanie relacji z dzieckiem w celu przekonania go o tym, że ma do czynienia z prawdziwym przyjacielem, osobą godną zaufania, z którą zawsze może porozmawiać i o wszystkim jej powiedzieć. Przestępca (np. pedofil) wie, jak rozmawiać z dzieckiem, aby naprawdę zaczęło mu ufać. Dorosły pamięta o tym, o czym opowiadało mu dziecko, zawsze dopytuje o problemy, o których wspominało, nigdy nie krytykuje, wykazuje się wyrozumiałością, zrozumieniem, chwali zachowanie dziecka, komplementuje je. Zaczyna się podpytywanie o to, czy ktoś dorosły (np. rodzice dziecka) wie o wirtualnej przyjaźni. Pedofil buduje wizerunek osoby nieśmiałej, buduje aurę tajemniczości związaną z nawiązaną przyjaźnią, po to by dziecko nie powiedziało nikomu o zawartej w sieci znajomości. Po zbudowaniu więzi emocjonalnej z dzieckiem, przestępca zaczyna wplatać do rozmowy wątki seksualne. W zależności od reakcji dziecka, stopniowo stają się one coraz bardziej bezpośrednie. Dziecko, które przywiązane jest do nowego przyjaciela, czuje się niezręcznie, ale jednocześnie nie do końca rozumie swoje uczucia. Nie odmawia zazwyczaj, dlatego że nie wie, że rzeczy, o które prosi jego wirtualny „przyjaciel” są złe. W końcu jest on osobą, która tak bardzo się o niego troszczy. Cyberbulling, czyli przemoc elektroniczna Cyberbulling polega na stosowaniu przemocy z wykorzystaniem Internetu. W tej formie przemocy internetowej, zarówno ofiara, jak i prześladujący są małoletni. Co prawda wirtualnie nie można zrobić komuś fizycznej krzywdy, ale można kogoś skrzywdzić poprzez nękanie psychiczne. Przemoc psychiczna może być równie niebezpieczna, jak fizyczna. I może być tragiczna w skutkach. Zwłaszcza dzieci, nastolatki, wrażliwe na komentarze otoczenia, często nie radzą sobie z prześladowcami, z upokorzeniem, jakiego doświadczają. Cyberbulling kończy się niestety w niektórych przypadkach naprawdę tragicznie, w tym również próbami samobójczymi. W jaki sposób można kogoś w Internecie prześladować? Można kogoś zastraszyć, nękać, prześladować, wyśmiewać, upokorzyć itd. Można przykładowo nakręcić upokarzający filmik z udziałem koleżanki i później umieścić go w Internecie, można namówić kogoś do zwierzeń i później szantażować ujawnieniem krępujących sekretów, można również kogoś obrażać na oczach innych w sieci, czy grozić mu i ubliżać. Form cyberbullingu jest naprawdę wiele, a znalezienie sposobu na uprzykrzenie życia koleżance, ograniczone jest tylko dziecięcą wyobraźnią i możliwościami technologicznymi. Cyberbulling odbywa się najczęściej za pomocą stron internetowych, społeczności (Facebook, Nasza-Klasa, Fotka.pl, YouTube, itd.), a także za pomocą komunikatorów (Tlen, Gadu-Gadu, Skype, itd.), for internetowych, poczty elektronicznej i wielu innych. Stalkerzy (bo tak nazywa się internetowych prześladowców) wykorzystują również do dręczenia swoich ofiar wiadomości sms. Zastanawiamy się pewnie właśnie skąd u dzieci, nastolatek potrzeba psychicznego znęcania się nad rówieśnikami. Powody są różne. W celu zaimponowania otoczeniu, pokazania swojego „luzu”, czy siły wśród kolegów i koleżanek. Co dziwne, role stalkerów (prześladowców) i ofiar często się zamieniają. Jednego dnia prześladujesz, wyśmiewasz, poniżasz, a drugiego jesteś poniżany. Niestety prawda jest taka, że mało dzieci, nastolatków decyduje się na zgłaszanie problemu rodzicom, nauczycielom, czy innym zaufanym osobom, które mogłyby im pomóc. A problem jest duży. Formy i intensywność cyberbullingu są naprawdę bardzo różne. Stąd konieczność reakcji ze strony opiekunów, rodziców na każdą zmianę zachowania dziecka. Phishing, czyli internetowa kradzież danych Phishing polega na wyłudzaniu danych osobistych (haseł, adresów, numerów kart kredytowych) poprzez podszywanie się pod osoby godne zaufania lub zaufane instytucje. Często wiadomości, jakie przychodzą od próbujących wyłudzić dane są łudząco podobne do wiadomości wysyłanej przez zaufany podmiot. W przypadku dzieci, dochodzi również często do próby wyłudzania danych rodziców lub danych teleadresowych. Zdarza się również, że przestępcy próbują dowiedzieć się, w jakich terminach, godzinach, mieszkanie jest puste, kiedy rodzina wyjeżdża na wakacje, itd. Powodów i sposobów na wyłudzanie danych, informacji od dziecka, jest naprawdę dużo. Ogólnodostępne treści pornograficzne Kolejnym zagrożeniem, związanym ze swobodą korzystania z Internetu przez dzieci, jest łatwość w dostępie do treści pornograficznych, w tym pornograficznych z udziałem dzieci, zwierząt, czy zachowań agresywnych (czyli pornografia nielegalna w Polsce). Oprócz treści pornograficznych wszechobecna w Internecie jest również przemoc, rasizm, czy nielegalne oprogramowanie. Niektórym wydaje się, że o ile ktoś nie wyszukuje celowo w sieci treści pornograficznych, na pewno na nie nie trafia. Nic bardziej mylnego. Często wpisując w wyszukiwarkę bardzo niewinnie brzmiące hasła, trafiamy na strony przeznaczone dla pełnoletnich użytkowników. Dokładnie tak samo jest z treściami przedstawiającymi przemoc, treściami rasistowskimi, itd. Zdarza się, że nasze dzieci (nastoletnie) trafiają także na strony, na których młode dziewczyny piszą, jak doprowadzać się do wymiotów, jak skutecznie się odchudzać, a właściwie skutecznie doprowadzić się do anoreksji lub bulimii. Niestety, w sieci oprócz masy wartościowych stron i informacji przekazywanych za ich pomocą, znajduje się również pełno treści, które mogą mieć negatywny wpływ na dziecko. Dzieci powinny rozumieć, że to, co wrzucane jest do Internetu nie zawsze musi być zgodne z prawdą, wartościowe. Ale o tym później... Uzależnienie od Internetu, czyli „Mamo, jeszcze pięć minut” Prawda jest taka, że wraz ze zwiększoną dostępnością do Internetu i rosnącą jego popularnością, pojawił się problem uzależnienia od Internetu. Jak każde uzależnienie, zaczyna się niewinnie, ale zazwyczaj mniej niewinnie się kończy. Uzależnienia bardzo trudno leczyć, znacznie lepiej im więc zapobiegać. Dzieci uwielbiają Internet, a są znacznie podatniejsze na uzależnienia, więc problem ten nie powinien być przez nas bagatelizowany. Uzależnienia od Internetu nazywane są siecioholizmem, netoholizmem, internetoholizmem, a profesjonalnie Zespołem Uzależnienia od Internetu. Dzieci uzależnione od Internetu wolą spędzać swój czas w wirtualnej rzeczywistości, obcują od kontaktów z rówieśnikami poza domem, aż w końcu niechętnie chodzą do szkoły i trudno je oderwać od komputera. Edukacja dziecka w zakresie zagrożeń Odcięcie dziecka od Internetu nie jest rozwiązaniem problemu. Dziecko ma przecież możliwość skorzystania z Internetu u koleżanki, kolegi, czy w kawiarence internetowej. Ponadto, nie można uciekać od problemów, tylko dlatego że nie wiemy, jak sobie z nimi poradzić. Nie należy zapominać również o tym, że wirtualna rzeczywistość jest pełna wartościowych treści, daje ogromne możliwości rozwoju naszym dzieciom i współcześnie praktycznie nie da się bez niej funkcjonować. Najważniejsza jest edukacja dzieci, szczera rozmowa i wyczulenie na pewne kwestie. W zależności od wieku dziecka, powinniśmy z nim rozmawiać w sposób bardzo różny. Ale niezależnie od tego, czy jest to kilkuletnie dziecko, czy nastolatek, najważniejsza jest szczerość. Każdy powinien również w swoim domu wyznaczyć zasady korzystania z Internetu. Dziecko nie może mieć pełnej swobody w zakresie przesiadywania przed komputerem oraz swobody w zakresie tematów i typów storn oglądanych online. Jak rozmawiać z dziećmi? Porozmawiaj z dzieckiem na temat zagrożeń wynikających z korzystania z Internetu. Wytłumacz dziecku przede wszystkim, że po drugiej stronie komputera może znaleźć się tak naprawdę każdy. Ludzie mogą w Internecie podawać się za kogo tylko chcą, co nie oznacza, że zawsze mówią prawdę. Wytłumacz dziecku, że nie wszystkie treści, które znajdują się w sieci i to, co ludzie piszą online, jest zgodne z prawdą. Powiedz mu, że stronę internetową może mieć każdy. Wytłumacz też, że o ile udostępnianie niektórych treści w sieci jest nielegalne (np. rasistowskie poglądy), o tyle jest trudne do ścigania przez policję (czasochłonne). Zacznij przygodę z Internetem Twojego dziecka razem z nim. Zachęcaj go do opowiadania, co ciekawego robi w Internecie, jak spędza w nim czas. W zależności od wieku dziecka, nie decyduj się na umieszczanie komputera w pokoju dziecka. Zwłaszcza w domach, w których wychowują się małe dzieci, komputer powinien znajdować się raczej w pokoju ogólnodostępnym, nie w pokoju dziecka. Wytłumacz dziecku, czym jest przemoc w Internecie. Zachęć je również do tego, by zawsze mówiło Ci o nowych znajomościach zawieranych w sieci. Wytłumacz dziecku, że jeżeli czuje się nieswojo, skrępowane jakąś rozmową przeprowadzaną w sieci, powinno Ci o tym powiedzieć. Wyczul dziecko na wysyłanie zdjęć obcym osobom oraz zachęć, żeby zawsze przed zamieszczeniem zdjęcia na portalu społecznościowym, pytało Cię o zgodę. Najlepiej, gdybyś był przy dziecku w momencie, w którym dodaje zdjęcie na jakąś stronę. Wyczul je na to, że wszystko, co udostępnia w Internecie na stronach, wszystkie komentarze i zdjęcia, zostają w Internecie na stałe. Ustal zasady korzystania z Internetu. W zależności od wieku dziecka, ustal gdzie w domu będzie znajdował się komputer oraz ile czasu dziennie dziecko może przed nim spędzać. Ustal też np. jeden dzień w tygodniu wolny od komputera. Pamiętaj, aby dawać dziecku dobry przykład i również nie spędzać każdej wolnej chwili na surfowaniu po Internecie. Pamiętaj o nauczeniu dziecka, że nie wolno podawać nigdzie w Internecie swoich danych. Dziecko w Internecie ma posługiwać się nickiem. Jeżeli chce zarejestrować się na jakiejś stronie, gdzie wymagane jest podanie prawdziwego imienia, czy nazwiska, rejestracja ta powinna odbywać się w Twojej obecności. Dziecku pod żadnym pozorem nie wolno udostępniać żadnych informacji o sobie w Internecie, informacji o miejscu zamieszkania, czy nawet dacie wyjazdu wakacyjnego lub godzinach pracy rodziców. Ustaw z dzieckiem również prywatność zakładanego na portalu społecznościowym konta (np. na Facebooku) tak, by wszystko, co udostępnia, zdjęcia, itd., widoczne było tylko dla jego znajomych. Wytłumacz dziecku również, czym jest SPAM. Uczul, aby przekazywało Ci wszystkie wiadomości (głównie wysyłane na jego skrzynkę), które brzmią dla niego niezrozumiale, są w obcym języku, bądź od nieznanego nadawcy. Zwróć uwagę na to, że wszelkiego rodzaju „łańcuszki” przesyłane przez ludzi, również mogą być próbą „wyłudzenia” danych, czy zwyczajnie adresów mailowych, które wykorzystywane są później w celach komercyjnych. Uświadom dziecko, że nie jest ono w sieci całkowicie anonimowe. Wytłumacz, że wszystko, co udostępnia, czy komentuje w sposób niepochlebny, może kogoś zranić, skrzywdzić. Dzieci powinny wiedzieć, że łatwo namierzyć autora komentarzy, czy udostępnianych treści poprzez komputer, z którego są wysyłane. Powinny również mieć świadomość tego, że łatwo jest kogoś zranić niepochlebnymi komentarzami. Ostatnia już rada – zachęcaj swoje dziecko do tego, aby opowiadało Ci o tym, co robi w sieci, z kim rozmawia. Nie powinieneś w tajemnicy szpiegować swojego dziecka, zwłaszcza jeżeli jest to nastolatek, który potrzebuje prywatności. Jednocześnie jednak, nie powinieneś pozostawiać dziecku zupełnej swobody w zakresie korzystania z wirtualnej rzeczywistości. Ustalone z góry zasady użytkowania i stosowanie się do nich, powinny być podstawą dostępu do Internetu, do komputera przez Twoje dzieci. Wsparcie techniczne w zakresie ochrony dzieci Wspomnieliśmy wcześniej o tym, że o ile dzieci najczęściej same nie szukają w Internecie treści pornograficznych, czy innych, które zdecydowanie nie są przeznaczone dla małoletnich, o tyle zdarza się, że takie treści znajdują się same. W jaki sposób? Nawet z pozoru niewinne słowa, wpisywane przez dzieci w wyszukiwarkę, mogą wyświetlić wyniki nie nadające się dla małoletnich. W związku z tym, że skala problemu jest naprawdę duża, powstało wiele programów, które pomagają rodzicom chronić dzieci przed różnymi typami treści w sieci. Zazwyczaj blokują one konkretne typy stron, przykładowo strony pornograficzne, o brutalnych treściach, czy tzw. bramki sms. Istnieją również aplikacje, które śledzą poczynania małoletniego w sieci i raportują rodzicom, jakie strony dziecko w sieci przegląda, co wyszukuje, a także gdzie udostępnia informacje o swoim wieku, czy dane kontaktowe. Możliwości programów są różne i w zależności od tego, w jakim wieku jest nasze dziecko i czego najbardziej się obawiamy, możemy ustawić program w taki sposób, by spełniał nasze indywidualne oczekiwania. Pamiętajmy jednak o tym, aby zawsze informować dzieci o tym, że zakładamy na komputer program do ochrony rodzicielskiej lub program śledzący, że będziemy sprawdzać, jakie strony odwiedza. Zawsze warto w sposób uczciwy i szczery rozmawiać z dzieckiem i wytłumaczyć mu, że instalacja tego typu programu na komputerze, przeglądarce, wynika z troski o jego bezpieczeństwo. W czasach rosnącej popularności urządzeń mobilnych, z których zwłaszcza nastolatki korzystają bardzo chętnie, pojawiły się również aplikacje na telefony, które pozwalają na kontrolę dziecka lub wykluczenie przeglądania przez niego pewnych typów stron. Gdzie szukać więcej informacji na temat bezpieczeństwa dziecka w sieci? Temat bezpieczeństwa dzieci w sieci jest naprawdę ważny i prawda jest taka, że dotyczy wszystkich dzieci. Z Internetu dzieci korzystają coraz częściej nie tylko w domu, ale również w szkole i w domach rówieśników, czy w miejscach, gdzie jest darmowy hot-spot (zwłaszcza nastolatki za pomocą telefonów). O ile zatem programy kontrolujące poczynania dziecka w sieci są dobrym dodatkiem, o tyle najważniejsza jest edukacja dzieci oraz rodziców, nauczycieli, w zakresie zagrożeń i profilaktyki działań. Przydatne informacje i linki do stron W ramach walki z przestępczością internetową, wymierzoną w małoletnich oraz w ramach uświadamiania społeczeństwu skali problemu, edukacji rodziców, dzieci i nauczycieli, powstało wiele ciekawych projektów, akcji, a także stron poświęconych tematowi i stron bezpiecznych dla dzieci. Na zakończenie prezentujemy wybrane przez nas projekty i zapraszamy do zapoznania się z nimi bliżej. „Dziecko w Sieci” - program przygotowany przez Fundację Dzieci Niczyje w 2005 roku. W ramach programu od lat organizowane są spotkania edukacyjne z dziećmi, rodzicami, czy nauczycielami, imprezy plenerowe promujące akcję, a także inne eventy mające na celu zwrócenie uwagi na problem. Więcej informacji na stronie internetowej poświęconej zagadnieniu: www.dzieckowsieci.pl Na stronie internetowej www.helpine.org.pl znajdują się informacje dotyczące tego, jak zachowywać się w Internecie, a także jak postępować w przypadku pojawiających się problemów. Poprzez specjalny formularz można zgłosić problem i uzyskać opinie ekspertów oraz pomoc. Program europejski Safer Internet (czyli bezpieczniejszy Internet) ma na celu promocję korzystania z nowych technologii w sposób bezpieczny. Polskie Centrum Programu Safer Internet tworzą wspomniana wcześniej Fundacja Dzieci Niczyje oraz NASK (Naukowa Akademicka Sieć Komputerowa). Centrum priorytetowo zajmuje się działaniami mającymi na celu promocję bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w Internecie. Strona internetowa programu: www.saferinternet.pl Na stronie internetowej www.dyżurnet.pl, znajdują się dane dotyczące przestępstw internetowych w liczbach w latach ubiegłych. Serwis informuje o procedurach postępowania na wypadek zdarzenia, a przede wszystkim daje możliwość raportowania zgłoszeń. Poprzez specjalny formularz na stronie, można zgłosić strony o treściach rasistowskich, pornograficznych z udziałem dzieci, zwierząt, czy z udziałem przemocy. www.cert.pl – serwis, na którym znajdują się informacje o tym, gdzie zgłosić przestępstwo internetowe, nadużycie. Na stronie znajduje się również formularz z możliwością zgłoszenia problemu online (przestępstwa). CERT, czyli Computer Emergency Response Team jest zespołem, który został powołany do reagowania na zdarzenia naruszające bezpieczeństwo w Internecie (w ramach NASKu). Fundacja Kidprotect.pl jest organizacją pozarządową non-profit, której celem jest ochrona dzieci, zarówno przed zagrożeniami świata wirtualnego, jak i realnego. Działania podejmowane przez fundację (związane z ochroną dzieci w sieci), to między innymi Szkoła Bezpiecznego Internetu. Zapraszamy na stronę fundacji po wiele ciekawych informacji: www.kidprotect.pl Strony bezpieczne dla najmłodszych, wyjaśniające w sposób zrozumiały dzieciom, dlaczego bezpieczeństwo w sieci jest tak ważne, jak zachowywać się w wirtualnej rzeczywistości, żeby nie narażać się na niebezpieczeństwo oraz jak rozsądnie korzystać z Internetu. Oba projekty przygotowane są z myślą o dzieciach, a oprócz części „edukacyjnej”, bawią w sposób bezpieczny i edukują poprzez zabawę: www.sieciaki.pl, www.necio.pl. Małgorzata Ćwięczek Specjalista ds. marketingu Aptus.pl

TECHNOLOGIA · CYBERBEZPIECZEŃSTWO · BIZNES

Najnowsze

Nowy, uniwersalny kabel kanalizacyjny w xbest.pl

Czy Apple na Let Unfastened zaprezentuje funkcję edycji zdjęć opartą na AI?

Centrum Przetwarzania Danych Grupy MiŚOT – stan prac

mObywatel 2.0 także dla przedsiębiorców

EPIX – bieżące zmiany w punkcie wymiany

O nas

TECHNOLOGIA · CYBERBEZPIECZEŃSTWO · BIZNES

Dzieci w sieci

ARTYKUŁY POWIĄZANE

Najnowsze

O nas