Polska staje się jednym z kluczowych graczy w budowie europejskiej infrastruktury bezpiecznej komunikacji kwantowej. Międzynarodowe konsorcjum, na którego czele stoi NASK, zrealizuje projekt PIONIER-Q-SAT – przedsięwzięcie, które umożliwi kwantową dystrybucję klucza (QKD) z wykorzystaniem europejskich satelitów. Dzięki temu krajowa infrastruktura zostanie połączona z inicjatywą EuroQCI, a Polska uzyska zdolność bezpiecznej łączności m.in. z satelitą Eagle-1.
Projekt ma wymiar znacznie szerszy niż technologiczny. To element budowy cyfrowej suwerenności i odporności na przyszłe zagrożenia, w tym te związane z rozwojem komputerów kwantowych. Komunikacja oparta na QKD pozwala bowiem tworzyć klucze szyfrujące w sposób, którego nie da się podsłuchać bez pozostawienia śladu.
Jak podkreśla Krzysztof Gawkowski, wicepremier i minister cyfryzacji, PIONIER-Q-SAT pokazuje, że Polska nie tylko uczestniczy w europejskich programach technologicznych, ale potrafi nadawać im kierunek. To projekt, który wzmacnia bezpieczeństwo państwa, obywateli i całej Unii Europejskiej, a jednocześnie potwierdza dojrzałość kompetencyjną polskich instytucji.
Sercem przedsięwzięcia będzie pierwsza w Polsce mobilna optyczna stacja naziemna, umożliwiająca bezpośrednią łączność kwantową z satelitami. Dzięki niej Polska zostanie włączona w europejską sieć satelitarnej komunikacji kwantowej, uzupełniając istniejące już połączenia światłowodowe.
– Budowa takiej stacji to moment przełomowy dla polskiej infrastruktury cyfrowej – zaznacza Radosław Nielek, dyrektor NASK. Jego zdaniem projekt łączy potencjał naukowy i przemysłowy z ambitną wizją EuroQCI, wzmacniając odporność infrastruktury krytycznej i pozycję Polski w europejskim ekosystemie bezpieczeństwa.
PIONIER-Q-SAT jest naturalną kontynuacją rozwoju sieci PIONIER-Q, która osiągnęła pełną operacyjność w 2024 roku i dziś jest najdłuższą siecią QKD w Europie. Obejmuje ona blisko 1 800 kilometrów połączeń między głównymi ośrodkami akademickimi i centrami danych w kraju. Kolejnym krokiem jest wyjście poza granice państwa i połączenie infrastruktury naziemnej z segmentem kosmicznym.
Istotną rolę w projekcie odgrywa także przemysł. – To inwestycja nie tylko w infrastrukturę, ale w przyszłość europejskiego bezpieczeństwa cyfrowego, badań i innowacji – podkreśla Anna Kamińska z Creotech Instruments. Współpraca polskich uczelni, instytutów i firm ma doprowadzić do powstania interoperacyjnych rozwiązań, które będą mogły być wykorzystywane także w kolejnych europejskich misjach kosmicznych realizowanych m.in. we współpracy z European Space Agency.
Projekt, wart 9,9 mln euro, realizowany jest na zlecenie European Health and Digital Executive Agency. Prace ruszą z początkiem 2026 roku i potrwają do połowy 2029 roku, a polski wkład finansowy został zabezpieczony przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
PIONIER-Q-SAT to wyraźny sygnał, że Polska wkracza w erę satelitów kwantowych nie jako obserwator, lecz jako współtwórca kluczowych technologii. W świecie rosnących zagrożeń cyfrowych i geopolitycznych to właśnie takie projekty będą decydować o realnym bezpieczeństwie i niezależności technologicznej Europy.
