Poznań jest miastem, które pojęcie smart city traktuje poważnie, a przede wszystkim podchodzi kompleksowo do nowoczesnych rozwiązań technologicznych. Planowanie i wdrażanie projektów opiera się tu na współpracy z mieszkańcami, przedsiębiorcami, start-upami, organizacjami pozarządowymi i instytucjami naukowymi. Stacjonarnie i online prowadzone są też konsultacje społeczne, dzięki czemu władzom miasta łatwiej zrozumieć potrzeby i oczekiwania mieszkańców oraz dostosować podejmowane działania do realnych potrzeb.
– Na CIO Summit w Sopocie miałem okazję podkreślić znaczenie holistycznego podejścia do wdrażania technologii smart city – wspomina Michał Łakomski, pełnomocnik Prezydenta ds. Smart City i dyrektor Biura Cyfryzacji i Cyberbezpieczeństwa Urzędu Miasta Poznania. – Doświadczenia z wcześniejszych projektów pokazały nam, że fragmentaryczne inwestycje mogą prowadzić do problemów z integracją systemów oraz utrudniać osiągnięcie synergii pomiędzy różnymi technologiami. Powstawanie tzw. wysp rozproszonych inwestycji spotyka się także z negatywnym odzewem ze strony mieszkańców powołujących się na nierównomierny rozwój osiedli (poznańskich fyrtli). Teraz staramy się myśleć o mieście jako o zintegrowanym ekosystemie, w którym wszystkie elementy współpracują ze sobą.
Projekty smart city w rozumieniu poznańskiej administracji to takie, które łączy wspólny cel: ułatwienie życia oraz oszczędność czasu, pieniędzy, energii i środowiska. Smart city zakłada integrację kilku filarów, które mają przyczynić się do poprawy jakości życia w mieście, a projekt jest kwalifikowany jako smart, jeżeli spełnia przynajmniej dwa z poniższych kryteriów:
- wykorzystuje narzędzia technologiczne (najczęściej IT) do wspierania procesów;
- jest innowacyjny, czyli obejmuje wykonywanie czegoś, co nie było dotychczas zrobione i dlatego jest określone jako innowacyjne, nowe, unikalne lub udoskonalone;
- integruje, czyli zapewnia płynny przepływ danych i ich integrację;
- angażuje inne wydziały lub podmioty spoza urzędu (publiczne, prywatne, mieszkańców, NGO).
Aplikacja to integracja
Od strony mieszkańców, lub szerzej: użytkowników poznańskich innowacji, podstawowym narzędziem technologicznym realizującym ideę smart city jest aplikacja mobilna Smart City Poznań. Korzysta z niej już niemal 30 000 mieszkanek i mieszkańców tego miasta. Posiadacze aplikacji otrzymują powiadomienia z najświeższymi informacjami, przypisanymi do jednej z sześciu kategorii: Transport, Awarie, Społeczność, Finanse, Bezpieczeństwo, Odpady, Ankiety oraz Zgromadzenia i imprezy. Każdy użytkownik samodzielnie decyduje, jakiego rodzaju komunikaty chce otrzymywać.
W aplikację wpisanych jest także szereg innych narzędzi, takich jak choćby Infoteka umożliwiająca dostęp do treści generowanych w ramach Miejskiego Informatora Multimedialnego. W zakładce Odpady znajdziemy zaś terminy odbioru śmieci pod wskazanym adresem (można też ustawić powiadomienia przypominające o odbiorach odpadów), możemy również wysłać zgłoszenie do służb miejskich w zakresie realizacji odbioru odpadów komunalnych na wybranej nieruchomości. Parking info pozwala natomiast sprawdzić obszar działania strefy płatnego parkowania, lokalizację parkingów oraz zapoznanie się z cennikiem i zasadami opłat w wybranym miejscu. Ponadto opcja nawigacji pomoże osobom znajdującym się w Poznaniu dojechać do miejsca docelowego, a funkcja Zapłać za postój przekieruje do operatorów płatności mobilnych, gdzie możemy zapłacić smartfonem. Aplikacja proponuje także miejsce postoju oraz informuje o kosztach komunikacji miejskiej jako alternatywny dla przejazdu samochodem. Najnowszą funkcjonalnością aplikacji jest Rozkład jazdy LIVE, które pozwalają śledzić na żywo lokalizacje tramwajów i autobusów, a przez do aktualizować wiedzę dotyczącą tego, o której dokładnie godzinie pojawią się one na wybranym przystanku. Ponadto funkcjonuje w niej także pasek Stanu Powietrza, który pozwala sprawdzić ogólną jakość powietrza w Poznaniu oraz odnośniki do stron i portali miejskich, takich jak choćby Poznański Budżet Obywatelski czy Afisz kulturalny. Można też z jej pomocą zarezerwować wizytę w urzędzie czy przejść do Biuletynu Informacji Publicznej.
Strategia i CityLab
– Głównymi kierunkami wdrażania technologii smart city w Poznaniu jest sześć obszarów, które zostały wyodrębnione w modelu Smart City Poznań, w ramach współpracy interdyscyplinarnego zespołu – podkreśla Michał Łakomski. – Tymi obszarami są: jakość życia, środowisko, gospodarka, społeczność, mobilność oraz cyfrowe miasto. W zależności od potrzeb miasta oraz kontekstu, te obszary często przecinają się ze sobą i technologie smart city znajdują zastosowanie w kilku równocześnie. Nasz model smart city charakteryzuje jakość, oszczędność oraz pragmatyka. Realizujemy projekty smart, czyli takie które spełniają kryteria: integracji, innowacyjności, łączności oraz zaawansowania technologicznego.
W tworzeniu tego modelu pomaga Poznań CityLab, inicjatywa, która ma na celu rozwijanie miasta i regionu poprzez współpracę w ramach lokalnego ekosystemu. Jest to także przejaw aktywnej postawy miasta. Jak możemy usłyszeć działania prowadzone są wirtualnie oraz tam, gdzie jest taka potrzeba.
Jednym z zadań Poznań CityLab jest wspieranie innych wydziałów i jednostek miejskich oraz prowadzenie projektów technologicznych. W jego ramach przeprowadzono m.in. projekt fotorejestracji sferycznej, który ma na celu egzekucję przepisów uchwały krajobrazowej.
Zainicjowana została też współpraca z Fundacją In_Spire w celu rozwijania miasta i regionu poprzez kooperację między sektorem publicznym, prywatnym i akademickim.
Mobilność przyszłości
Na wyraźne oczekiwanie mieszkańców, radnych osiedlowych, a w szczególności osób niewidomych i niedowidzących, Zarząd Dróg Miejskich podjął się rozwiązania problemu nieprawidłowo parkujących hulajnóg elektrycznych. Przedstawiciele administracji podeszli do tego zagadneiia kompleksowo i przeanalizowali wzajemne powiązania między różnymi formami transportu i technologiami, a następnie wprowadzili zintegrowane rozwiązania dotyczące mobilności.
Flagowym projektem w tym zakresie są punkty Hop&Go wyznaczone w 273 lokalizacjach na obszarze Starego Miasta, Ostrowa Tumskiego i kilku innych dzielnic miasta. Służą do pozostawiania w nich sprzętu współdzielonego oraz prywatnego – rowerów, skuterów i hulajnóg. Scentralizowane punkty Hop&Go ułatwiają płynne przejścia między tymi pojazdami, a środkami transportu publicznego (i odwrotnie).
– Analizując dane dotyczące mobilności dostarczone przez firmy produkujące hulajnogi elektryczne, zidentyfikowaliśmy strategiczne lokalizacje dla węzłów, które maksymalizują dostępność i wygodę dla wszystkich mieszkanek i mieszkańców miasta. Dane pozwalają nam zrozumieć wzorce – podkreślają przedstawiciele władz miasta.
Nie chodzi przy tym tylko o zapewnienie większej liczby opcji transportu, ale też o ich integrację w spójny system, działający w oparciu o koncepcję smart city. Już po pierwszych miesiącach od zakończenia programu pilotażowego i wprowadzeniu stref Hop&Go do obligatoryjnego stosowania, można było zauważyć znaczną poprawę uporządkowania przestrzeni miejskich.
Poznańskie punkty mikromobilności Hop&Go doceniane są także przez odwiedzających to miasto przedstawicieli innych miast, zostały też wyróżnione i opisane w raporcie poświęconym mobilności miejskiej opublikowanym przez bee smart city oraz IAA Mobility.
W 2023 r. w Poznaniu wprowadzona została możliwość płatności kartą w miejskich tramwajach. Stworzona została też aplikacja PEKA, pozwalająca na wygodniejsze korzystanie z transportu publicznego. Warto też wspomnieć, że do tutejszej floty pojazdów hybrydowych czy elektrycznych dołączyły także autobusy wodorowe.
Urząd się zmienia
Technologiczne innowacje wkraczają także do poznańskich urzędów. Mieszkańcy, którzy chcą umówić wizytę w Urzędzie Miasta Poznania mogą skorzystać z pomocy voicebota. E-konsultantka wspiera także biuro Poznań Kontakt, które współpracuje z Poznańskim Ośrodkiem Specjalistycznych Usług Medycznych. Efekt? Średni czas oczekiwania na rozmowę wynosi 40 sekund, a niemal 90 proc. połączeń przychodzących zostaje odebranych.
Bez wychodzenia z domu można natomiast wypełnić Przyjazne Deklaracje, pozwalające rozliczyć się z wybranych podatków (od środków transportowych, rolnego i nie tylko), a także nabyć Identyfikator mieszkańca strefy parkowania. W aplikacji mObywatel można natomiast zapłacić podatek od nieruchomości oraz opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
Pilotażowo wprowadzono tu także urządzenie nazywane urzędomatem. Działa ono na podobnej zasadzie jak paczkomaty, w których można nadawać i odbierać zamówione przesyłki. Klient urzędu ma więc podczas składania wniosku możliwość wyboru, czy chce odebrać np. dowód rejestracyjny pojazdu, w okienku, czy z Urzędomatu. Ta druga forma ma tę przewagę, że odbioru można dokonać poza godzinami pracy wydziału i nie trzeba umawiać się na wizytę. Urzędomat działa przecież 24h na dobę, 7 dni w tygodniu. Kiedy gotowy dokument dociera do urzędu, pracownicy wkładają go do Urzędomatu, klient otrzymuje SMS z kodem PIN do otwarcia skrytki.
Ponadto poznańskie urzędy zapewniają ułatwienia osobom z niepełnosprawnościami w postaci tłumaczeniom na polski język migowy oraz korespondencji w alfabecie Braille’a.
Warto też wspomnieć o deklaracji prostego języka podpisanej przez Urząd Miasta Poznania. Stolica Wielkopolski szerzy w ten sposób ideę prostej komunikacji z mieszkańcami.
Poznań dołączył także do grona miast wykorzystujących platformę Voxly do konsultacji społecznych. Jest ona intuicyjna w obsłudze i pozwala ona na wyrażenie swojej opinii w sprawach ważnych dla mieszkańców miasta bez wychodzenia z domu. Dzięki temu udział w konsultacjach mogą wziąć także osoby, które z różnych przyczyn nie mogą lub nie chcą brać udziału w spotkaniach organizowanych w stacjonarnej, tradycyjnej formie. Korzystanie z platformy odbywa się za pośrednictwem zintegrowanej mapy i formularza, który może być dowolnie modyfikowany przez stronę prowadzącą konsultacje.
Horyzont działań
Horyzont poznańskich działań w zakresie smart city i nowoczesnych technologii jest szeroki. Działa tu publiczna platforma Otwarte Dane udostępniająca dane instytucjonalne miasta Poznania dla wszystkich zainteresowanych ich wykorzystaniem. Nabór do poznańskich żłobków odbywa się z wykorzystaniem profilu Login.gov. Biuro Cyfryzacji i Cyberbezpieczeństwa Urzędu Miasta od niemal roku prowadzi cykl edukacyjny Cyber Piątki (seria artykułów o bezpieczeństwie w sieci, przybliżających metody, którymi posługują się przestępcy oraz dobre praktyki, jakimi warto się kierować w codziennym życiu). Biuro współpracuje także ze Stowarzyszeniem ISSA, które szkoli nauczycieli informatyki poznańskich placówek oświatowych w programie Cyber Skaut, by mogli dysponować nowoczesnymi metodami kształcenia dzieci i młodzieży w zakresie przybliżania tematyki bezpieczeństwa w sieci.
Nowoczesne rozwiązania bywają też nieraz wprowadzane w zaskakujących miejscach. Przykładem tego typu może być bot, ktory ułatwia przedsiębiorcom i mieszkańcom odnalezienie się w przepisach poznańskiej uchwały krajobrazowej. Odpowiada on na pytania typu: Jakiej wysokości może być ogrodzenie? Ile metrów kwadratowych może mieć szyld? Jakie są warunki dostosowania urządzeń reklamowych? Sztuczna inteligencja pomaga też mieszkańcom i mieszkankom Poznania w prawidłowym segregowaniu odpadów. Dostępna jest odpowiednia wyszukiwarka oraz quiz odpadowy, które wykorzystują mechanizmy AI.
Współpraca i konferencje
Przedstawiciele Smart City Poznań biorą także udział w wymianie doświadczeń i dobrych praktyk z koleżankami i kolegami z innych miast, biorą udział w licznych konferencjach, poświęconych tematyce smart city, zrównoważonego rozwoju, strategiom i planom działania miast w kontekście partnerstw Lokalnego Zielonego Ładu wspieranych cyfrowo oraz innych rozwiązań możliwych do wdrożenia w polepszeniu jakości życia poznanianek i poznaniaków, organizują także Smart City Poznań CEE Congress & Metropolitan IT Summit. Wśród tematów ostatniej wyróżniał się jeden, związany z Poznaniem jako potencjalną następną “doliną” kwantową.
Przedstawiciele Smart City Poznań spotykają się także z uczniami i uczennicami oraz studentkami i studentami.
Kolejny rok z rzędu, Poznań został też zakwalifikowany do projektu 100 Intelligent Cities Challenge, czyli jednej z największych inicjatyw Komisji Europejskiej wspierających europejskie miasta w ich ekologicznej i cyfrowej transformacji. W ramach przygotowań do kolejnych etapów projektu, przedstawiciele Poznania wzięli udział w konferencji strategicznej, podczas której wspierali ich między innymi partnerzy z Poznańskiego Parku Naukowo-Technologicznego.
