Fundacje rodzinne są zyskującym na popularności instrumentem służącym gromadzeniu majątku rodzinnego i wspierają sukcesję firm. Ponadto, przy właściwym wykorzystywaniu mechanizmów działania fundacji, zapewnia ona korzystne zasady opodatkowania.
Kiedy warto założyć fundację rodzinną
Fundacja rodzinna, w przeciwieństwie do spółek handlowych, jest niezależna od swoich beneficjentów. Fundacja wypłaca beneficjentom określone świadczenia, jednakże bieżące administrowanie przekazane zostaje w ręce zarządu. W zarządzie mogą, lecz nie muszą, zasiadać również sami beneficjenci lub fundator. Co bardzo istotne, beneficjenci nie mogą zbyć swoich uprawnień do świadczeń. Dzięki powyższym założeniom, możliwe jest sprawowanie centralnego zarządu nad całym majątkiem rodzinnym przy jednoczesnym ograniczeniu wpływów beneficjentów.
Fundacja jest więc idealnym instrumentem dla tych, którzy posiadają rozległy i rozproszony majątek oraz potencjalnie szerokie grono beneficjentów. Nie jest to jednak zasadą; nic bowiem nie stoi na przeszkodzie, aby fundacja zarządzała jedynie udziałami w jednej firmie na korzyść jednego lub dwóch beneficjentów. W takim przypadku niewątpliwym walorem będzie zapewnienie zwiększonej odporności biznesu na zmiany pokoleniowe w długiej perspektywie, a także ograniczenie możliwości zbywania udziałów na rzecz osób trzecich.
Zwolnienie z podatku CIT
Ogólną zasadą opodatkowania fundacji rodzinnych jest zwolnienie z podatku dochodowego od osób prawnych (CIT), za wyjątkiem przychodów z najmu lub dzierżawy budynków z tytułu własności środka trwałego (ok. 0,035% wartości środka trwałego miesięcznie), świadczeń dokonywanych na rzecz beneficjentów, majątku związanego z likwidacją fundacji, tzw. ukrytych zysków oraz działalności wykraczającej poza ustawowo określoną działalność fundacji rodzinnej.
Na szczególną uwagę zasługuje opodatkowanie świadczeń dokonywanych na rzecz beneficjentów. Warto podkreślić, że fundacja nie płaci podatku dochodowego, co do zasady, tak długo, jak nie dokonuje żadnych wypłat, a więc jedynie kumuluje lub reinwestuje majątek. Wszelkie wypłaty opodatkowane są natomiast według stawki 15%.
Podobnie zagadnienie to wygląda w odniesieniu do kategorii tzw. ukrytych zysków, a więc wszelkich wypłat na rzecz beneficjentów, fundatorów lub podmiotów z nimi powiązanych, które formalnie nie stanowią świadczeń dla beneficjentów, jednak de facto taki jest ich cel. Do ukrytych zysków zalicza się więc między innymi odsetki od pożyczek, darowizny, wynagrodzenia za usługi doradcze, jak również innego rodzaju transakcje, jeżeli nie są dokonywane na warunkach rynkowych.
Ustawowy zakres działalności fundacji rodzinnej
Ustawa o fundacji rodzinnej zawiera katalog typów działalności, których prowadzenie przez fundację nie wiąże się z opodatkowaniem podatkiem CIT. Są to:
- zbywanie mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
- najem, dzierżawa lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
- przystępowanie do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwo w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
- nabywanie i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
- udzielanie pożyczek spółkom zależnym lub beneficjentom,
- obrót zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
- produkcja przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
- gospodarka leśna.
Jak więc wynika z powyższego, fundacja rodzinna powinna być traktowana jako podmiot holdingowy, tj. posiadający udziały w operacyjnych spółkach zależnych, a nie prowadzący samodzielną działalność gospodarczą. Przedmiot działalności podmiotów, w których udziały posiada fundacja, nie ma bowiem znaczenia z perspektywy opodatkowania fundacji.
Podjęcie przez fundację rodzinną działalności w zakresie innym, niż określony powyżej opodatkowane jest „sankcyjną” stawką 25%.
Opodatkowanie beneficjentów
Beneficjenci fundacji w niektórych przypadkach będą mieli obowiązek uiszczania podatku dochodowego od świadczeń uzyskiwanych od fundacji rodzinnej.
Wysokość stawki podatkowej dla podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) jest zależna od stopnia pokrewieństwa z fundatorem. W przypadku najbliższej rodziny, tj. małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki itd.), wstępnych (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie itp.), a także rodziny przysposobionej (dzieci adoptowane, ojczym, macocha) obowiązek podatkowy nie występuje.
Członkowie dalszej rodziny, tj. zstępni rodzeństwa (bratanice, bratankowie, siostrzenice, siostrzeńcy), rodzeństwo rodziców (wujowie, ciotki), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków i małżonkowie innych zstępnych, obowiązani są do zapłaty podatku PIT na poziomie 10%.
Pozostali beneficjenci obciążeni są podatkiem w wysokości 15%.
Tym samym w przypadku wypłat na rzecz beneficjentów, opodatkowanie waha się od 15% CIT + 0% PIT w przypadku najbliższej rodziny do 15% CIT + 15% PIT dla osób niespokrewnionych i niespowinowaconych.
Podsumowanie
Opodatkowanie fundacji rodzinnych okazuje się niezwykle korzystne w przypadku zamiaru akumulowania i reinwestowania majątku rodzinnego, przy dokonywaniu ograniczonych wypłat na rzecz beneficjentów. W takim bowiem przypadku opodatkowanie podatkiem dochodowym jest w całości wyłączone, o ile działalność fundacji mieści się w ustawowych ramach. Każdorazowo jednak warto przeprowadzić symulację wysokości przychodów i wypłat, aby policzyć spodziewaną efektywność podatkową tego rozwiązania.
