Fundacja czy konsolidacja – jak ochronić rodzinny biznes?

Jak ochronić własny biznes, szczególnie ten prowadzony rodzinnie, który stanowi fundament egzystencji i jedyne źródło naszego utrzymania? Fundacja rodzinna lub konsolidacja mogą być rozwiązaniami, które warto poważnie rozważyć w tym właśnie kontekście.

Życie jest nieprzewidywalne, może nagle i niespodziewanie zmienić swój bieg. To truizm, ale z drugiej bardzo niewiele osób zabezpiecza się przed takimi nagłymi zmianami. 

Fundacja rodzinna – co to?

Niedawno weszła w Polsce w życie ustawa o fundacji rodzinnej z 26 stycznia 2023 r. (Dz. U. 2023 poz. 326). W przeciwieństwie do wielu innych aktów prawnych pracowano nad nią długo, prowadzono rzetelne konsultacje społeczne i uchwalono ją w Sejmie znaczną większością głosów (także partii opozycyjnych).

Siłą rzeczy fundacje rodzinne nie są jeszcze w Polsce tak popularne jak w innych krajach (prym wiodą tu Stany Zjednoczone i Wielka Brytania), jednak zainteresowanie nimi jest bardzo widoczne. Dlaczego? Fundacje rodzinne są wykorzystywane jako narzędzie ochrony majątku, planowania sukcesji oraz do realizacji określonych celów charytatywnych. Pozwalają rodzinom na utrzymanie kontroli nad majątkiem, przekazywanie go kolejnym pokoleniom, a jednocześnie stanowią zabezpieczenie przed roszczeniami wierzycieli czy sporami majątkowymi. Fundacje rodzinne dają również korzyści podatkowe, zarówno dla samej fundacji, jak i dla członków rodziny. Dzięki odpowiedniemu planowaniu podatkowemu, fundacje rodzinne mogą pomóc w zminimalizowaniu obciążeń podatkowych związanych z przekazywaniem majątku czy dochodami generowanymi przez fundację.

Różne regulacje

W Unii Europejskiej nie ma jednolitych przepisów dotyczących fundacji rodzinnych. Każde państwo członkowskie ma własne przepisy i uregulowania ich dotyczące. Obowiązują jednak pewne dyrektywy i ramy prawne, które mogą mieć wpływ na wewnętrzne regulacje poszczególnych państw w tym zakresie. Są nimi:

• dyrektywa dotycząca jednolitego podatku od spadków i darowizn – ta dyrektywa, znana jako Dyrektywa Spadkowa, ma na celu ujednolicenie przepisów dotyczących podatku od spadków i darowizn w państwach członkowskich. Dotyczy to również przekazów majątku do fundacji rodzinnych, które mogą podlegać opodatkowaniu w zależności od przepisów krajowych;
• dyrektywa dotycząca zwalczania prania pieniędzy, czyli dyrektywa AML (Anti-Money Laundering) ma na celu zwalczanie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Przepisy tej dyrektywy mogą mieć wpływ na fundacje rodzinne w zakresie obowiązków raportowania, identyfikacji beneficjentów rzeczywistych i innych procedur związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy. 

Ponadto, w krajach członkowskich istnieją specjalne przepisy dotyczące fundacji rodzinnych. Przykładowo:

• w Niemczech fundacje rodzinne są regulowane przez prawo cywilne i podlegają nadzorowi urzędów rejestracji fundacji oraz nadzorowi organów podatkowych;
• w Luksemburgu istnieje specjalny rodzaj fundacji rodzinnej, znany jako “fiducie familiale”. Regulacje dotyczące fiducie familiale są zawarte w Kodeksie cywilnym i umożliwiają rodzinom zabezpieczenie swojego majątku, kontrolę nad nim i planowanie dziedziczenia.

W Polsce warto zwrócić uwagę, że utworzenie fundacji rodzinnej wiąże się z pewnymi kosztami i wymaga starannego planowania oraz wsparcia prawnego i finansowego, stąd decyzja o utworzeniu fundacji rodzinnej powinna być dobrze przemyślana i poparta odpowiednimi analizami i konsultacjami z ekspertami prawnymi i podatkowymi.

Fundacja rodzinna – ile to kosztuje?

Koszt założenia fundacji rodzinnej w Polsce jest zróżnicowany i zależy od wielu czynników, takich jak rozmiar fundacji, zakres jej działania i potrzebne usługi profesjonalne. Poniżej przygotowaliśmy przykładowy katalog kosztów, które mogą być związane z założeniem fundacji rodzinnej. I tak:

• opłaty rejestracyjne – opłaty rejestracyjne obejmują opłaty za założenie fundacji, opłaty roczne lub opłaty za wpisy do rejestru;
• koszty prawne – w celu założenia fundacji rodzinnej zwykle konieczne jest skonsultowanie się z prawnikiem specjalizującym się w prawie fundacyjnym. Koszty usług prawnych będą zależeć od stopnia skomplikowania procesu rejestracji i opracowania statutu fundacji oraz od stawek wynagrodzenia prawnika;
• koszty notarialne – założenie fundacji rodzinnej wymaga zawarcie aktu notarialnego. Koszty notarialne obejmują opłaty notarialne za sporządzenie aktu oraz inne powiązane koszty;
• koszty administracyjne – fundacje rodzinne wymagają utrzymania i zarządzania. Mogą wystąpić koszty związane z administracją fundacji, takie jak koszty utrzymania biura, opłaty bankowe, koszty rachunkowości, audytu czy prowadzenia ksiąg rachunkowych;
• koszty doradztwa podatkowego – zalecane skorzystanie z usług doradcy podatkowego, aby optymalizować kwestie podatkowe.

Warto podkreślić, że powyższe koszty są tylko ogólnymi wytycznymi, a rzeczywiste koszty mogą się znacznie różnić w zależności od indywidualnych okoliczności, dlatego zawsze zaleca się skonsultowanie się z prawnikiem lub doradcą podatkowym, aby uzyskać dokładne szacunki kosztów związanych z założeniem fundacji rodzinnej w konkretnym kontekście. 

Rozwiązanie na pokolenia

System fundacji rodzinnej jest formą organizacji i zarządzania majątkiem, której celem jest ochrona i długoterminowe zarządzanie rodzinnym majątkiem. Polega na utworzeniu fundacji, która stanowi osobną prawną jednostkę, niezależną od rodziny, i której majątek jest oddzielony od majątku członków rodziny. Fundacja rodzinna jest tworzona przez rodzinę, która przekazuje swoje aktywa (np. pieniądze, nieruchomości, przedsiębiorstwa) do fundacji w celu zarządzania nimi. Fundacja działa zgodnie z ustalonymi celami i statutem, które określają, w jaki sposób majątek ma być zarządzany i wykorzystywany.

Korzyści płynące z systemu fundacji rodzinnej to między innymi:

• ochrona majątku – fundacja tworzy osobną jednostkę prawną, co chroni majątek przed roszczeniami wierzycieli, rozwodami, sporami prawnymi i innymi ryzykami finansowymi;
• sukcesja i planowanie dziedziczenia – fundacja umożliwia łatwiejsze planowanie dziedziczenia i kontynuację rodzinnego majątku przez wiele pokoleń. Można ustalić, w jaki sposób majątek będzie przekazywany i jakie warunki muszą spełnić otomkowie, aby korzystać z funduszy;
• kontrola nad majątkiem – tworząc fundację, rodzina może zachować pewien stopień kontroli nad swoim majątkiem, nawet po przekazaniu go do fundacji. Fundacja może być zarządzana przez członków rodziny lub powoływane zarządy, które reprezentują interesy rodziny; 
• działalność charytatywna – fundacja rodzinna może prowadzić działalność charytatywną i wspierać wybrane przez rodzinę cele lub organizacje. Może to stanowić ważną część misji fundacji i wpływać pozytywnie na społeczność.

Zalety fundacji rodzinnej wskazywane bezpośrednio przez ustawodawcę w celu zachęcenia do jej powołania to:

1. możliwość wycofania się fundatora – przedsiębiorcy z aktywnego prowadzenia biznesu, bez utraty dochodów;
2. finansowe zabezpieczenie członków rodziny;
3. oddzielenie spraw biznesowych i rodzinnych;
4. utrzymanie majątku w jednych rękach i ochrona majątku;
5. efektywne zarządzanie majątkiem i jego pomnażanie;
6. planowanie sukcesji w perspektywie wielu pokoleń.

Na podsumowanie warto podkreślić, że na stronach rządowych w serwisie informacyjno-usługowym dla przedsiębiorcy jest dużo szczegółowych informacji na temat rozwiązania Fundacji rodzinnych. Zainteresowani osoby powinny odwiedzić tę witrynę.

Źródło: https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/004436

Alternatywą dla Fundacji Rodzinnej, jest oczywiście konsolidacja. Proces konsolidacji małych przedsiębiorstw jest stosunkowo częstym zjawiskiem w różnych branżach i gospodarkach. Upraszczając, polega on na połączeniu dwóch lub więcej przedsiębiorstw w celu tworzenia większej, bardziej zintegrowanej organizacji. Temat ten szerzej rozwiniemy już za tydzień.