Co to jest „estoński CIT”?

Historia estońskiego CIT-u sięga lat 90 i nie jest – jak może sugerować nazwa – pomysłem naszego bałtyckiego sąsiada. Wówczas jednak władzom Estonii został zarekomendowany przez specjalistów finansowych z USA tzw. podatek od dystrybucji zysków, który miał zastąpić klasyczny i stosowany w wielu innych krajach model podatku dochodowego.

Ten nowy model podatkowy stanowił najnowocześniejszy i najbardziej proinwestycyjny sposób opodatkowania biznesu, którego rozwiązania zostały oparte na tzw. raporcie Meade’a z 1978 r. Celem tej rekomendacji i przyszłej zmiany było stworzenie warunków sprzyjających inwestowaniu, a tym samym dynamicznemu rozwojowi gospodarki. Znalazło to potwierdzenie w zdumiewających efektach gospodarczych Estonii i niemal dwukrotnym przyspieszeniu tempa wzrostu gospodarczego a także prywatnych inwestycji w tym kraju. Jak łatwo policzyć, system ten obowiązuje w Estonii już ponad 20 lat, wpływając na bardzo wysokie pozycje naszego bałtyckiego sąsiada w międzynarodowych rankingach konkurencyjności systemów podatkowych. Jakie korzyści finansowe kryją się za modelem estońskiego CIT-u? Oto kilka faktów:

• estoński CIT poprawia płynność firm – niemal 1/3 wszystkich spółek w Estonii posiadała w 2011 r. wskaźnik płynności gotówkowej znacznie powyżej wielkości uważanej za wzorcową;
• estoński CIT zmniejsza zadłużenie – w porównaniu do okresu przed wprowadzeniem reformy podatków udział zobowiązań w strukturze finansowania aktywów spadł średnio o 12,2 p.p. u spółek estońskich;
• estoński CIT wzmacnia konkurencyjność gospodarki i napędza inwestycje – reforma podatkowa w Estonii uwolniła potencjał rozwojowy firm i niemal podwoiła stopę ich inwestycji;
• estoński CIT stanowi skuteczną tarczę antykryzysową – zwiększone oszczędności firm i poprawa ich płynności znacząco wzmocniła ich odporność na turbulencje gospodarcze i wahania koniunktury;
• estoński CIT uszczelnia system podatkowy – spółki estońskie są mniej skłonne do agresywnej optymalizacji podatkowej i ukrywania swoich zysków.

Estoński CIT – co to za podatek?

Estoński CIT jest mechanizmem opodatkowania dochodów spółek w formie ryczałtu i jest uznawany za preferencyjną formę opodatkowania firm podatkiem dochodowym od osób prawnych. To co wyróżnia ten model opodatkowania od jego klasycznej formy, to moment opodatkowania. W przypadku estońskiego CIT-u podatnik czyli spółka nie jest opodatkowany aż do momentu wypłaty wypracowanego zysku swoim wspólnikom.

Oznacza to, że nie ma obowiązku okresowej – miesięcznej lub kwartalnej – wpłaty zaliczek na podatek dochodowy. Co więcej, nie ma obowiązku rozliczenia go na koniec roku. W modelu estońskiego CIT-u obowiązek podatkowy powstaje dopiero po decyzji o podziale zysku i przeznaczenia tego zysku na wypłaty dla wspólników. Spółka płaci podatek dopiero w momencie jego redystrybucji wspólnikom. Obowiązuje zasada – tak długo jak zysk nie jest wypłacany i pozostaje w firmie w celu jego reinwestowania, tak długo spółka nie płaci podatku CIT.

A zatem, poza największą zaletą estońskiego CIT-u, o której była mowa w powyżej, dodatkowymi zaletami są także niższe stawki opodatkowania oraz prostsze formy rozliczania podatku (brak obowiązku składania deklaracji podatkowych i odprowadzania zaliczek, co wiąże się ze znacznie prostszym systemem rachunkowości podatkowej). Niebagatelne jest także to, w tym modelu decyzję o zapłacie podatku w zasadzie podejmuje sam podatnik. 

Dla kogo estoński CIT?

Estoński CIT jest dedykowany dla spółek akcyjnych i spółek z o.o. oraz prostych spółek akcyjnych, spółek komandytowych i komandytowo-akcyjnych. Nie mogą zastosować tej formy opodatkowania:

• instytucje podatkowe i finansowe;
• podatnicy funkcjonujący w specjalnej strefie ekonomicznej;
• spółki znajdujący się w stanie upadłości lub likwidacji;
• spółki utworzone przez połączenie lub podział w ciągu ostatnich 24 miesięcy.

Warunki, jakie musi spełnić spółka w 2023 r., aby przejść na zryczałtowany podatek CIT są następujące:

1. wspólnikami spółki muszą być osoby fizyczne;
2. spółka musi osiągnąć minimalny poziom zatrudnienia — docelowo są to trzy osoby (zatrudnienie w oparciu o umowę o pracę lub umowę zlecenia). Dla przedsiębiorstw rozpoczynających działalność, jest uproszczenie polegające na tym, iż poziom dojścia do zatrudnienia trzech pracowników może wynosić cztery lata – dotyczy to głównie start-upów;
3. przychody z działalności operacyjnej muszą przewyższać przychody tzw. pasywne (np. z takich źródeł jak np. wierzytelności, odsetki, poręczenia, gwarancje, prawa autorskie lub prawa własności przemysłowej, zbycie i realizacja praw z instrumentów finansowych, transakcje z podmiotami powiązanymi w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 4 – w przypadku, gdy w związku z takimi transakcjami nie jest wytwarzana wartość dodana pod względem ekonomicznym lub wartość ta jest znikoma);
4. za okres opodatkowania estońskim CIT spółka przygotowuje sprawozdanie finansowe zgodnie z ustawą o rachunkowości, a nie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości.

Ile wynosi estoński CIT?

Podatek estoński płacony jest w momencie wypłaty zysku, a jego stawki wynoszą odpowiednio:

• 10 proc. w przypadku wspólników posiadających status małego podatnika;
• 20 proc. w przypadku pozostałych wspólników.

Efektywny sposób obciążenia podatkowego spółki i wspólników wynosi 20 proc., w przypadku małych podatników i rozpoczynających działalność lub 25 proc. w przypadku pozostałych spółek. Dla porównania, w przypadku CIT na zasadach ogólnych, efektywne stawki obciążenia podatkowego wynoszą odpowiednio ok. 26 proc. i 34 proc. Tabela poniżej przedstawia przykładowe porównanie opodatkowania w tradycyjnej formie i opodatkowania na zasadach estońskiego CIT-u. Efektywna NIŻSZA stawka podatkowa wskazuje na korzyści z zastosowania estońskiego CIT-u.

Estoński CIT zyskuje na popularności

Podając za Gazetą Prawną (informacja z połowy 2022 r.) , aż 5079 podmiotów wybrało na 2022 rok estoński CIT. To nieporównywalnie więcej niż w 2021 r., kiedy na tę formę opodatkowania zdecydowało się 337 spółek. Zdaniem ekspertów grono to zwiększyło się jeszcze bardziej do końca 2022 r., bo przepisy nie zabraniają przejścia na estoński CIT także w trakcie roku. 

Kiedy można przejść na estoński CIT?

Wszyscy, którzy zdecydują się na rozpoczęcie stosowania estońskiego CIT-u od początku roku, powinni byli do końca stycznia złożyć zawiadomienie do urzędu skarbowego o przejściu na ryczał na formularzu ZAW-RD. Formularz ten powinien być złożony bądź wysyłany pocztą. Praktyką jest, że urząd skarbowy po otrzymaniu zawiadomienia rozpocznie czynności sprawdzające i może kontaktować się ze spółką w celu złożenia odpowiednich wyjaśnień. 

Warto podkreślić,  że zawiadomienie o przejściu na ryczałt można złożyć także w dowolnym momencie roku 2023 i nie trzeba czekać do 2024 r. Potwierdza to Ministerstwo Finansów, które udzieliło wyjaśnień w odpowiedzi na interpelację poselską. Wiceminister Piotr Patkowski wskazał, że (zgodnie z art. 28j ust. 5 ustawy CIT) podatnik, który chce wybrać opodatkowanie ryczałtem od dochodów spółek w trakcie roku podatkowego jest obowiązany zamknąć księgi rachunkowe oraz sporządzić sprawozdanie finansowe zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości oraz otworzyć księgi rachunkowe na pierwszy dzień opodatkowania ryczałtem od dochodów spółek.

Źródła:

1. https://www.podatki.gov.pl/cit/estonski-cit/
2. https://www.doradzamy.to/artykuly/estonski-cit-wady-i-zalety
3. Estoński CIT dla Polski. Potencjał, model wdrożenia i oczekiwane efekty. Polski OInstytut Eknomiczny. Warszawa, sierpień 2020 r.
4. Kierunki ewolucji opodatkowania dochodów osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych. Konferencja WPiA UW, Warszawa 20 maja 2022 r. 
5. https://podatki.gazetaprawna.pl/cit/artykuly/8420681,estonski-cit-2022-dla-kogo-ryczalt-od-dochodow-spolek.html
6. https://www.ey.com/pl_pl/tax/polski-lad-i-podatek-minimalny-tzw-podatek-przychodowy
7. Bezpieczny Podatnik 2022 Przewodniki podatkowe EY
8. https://www.wnp.pl/finanse/od-1-stycznia-wazne-zmiany-w-podatkach-pit-cit-i-vat,658101.html
9. https://atafinance.pl/pl/publikacje/2022/grudzien/polski-lad-30–jakie-zmiany-czekaja-podatnikow-cit-w-2023-roku,p1952775900
10. https://grantthornton.pl/publikacja/estonski-cit-wdrozenie-w-2023-r/
11. https://firma.rp.pl/pit-cit-vat/art36973881-jak-przejsc-na-estonski-cit-w-trakcie-roku-podatkowego