Co zmieniło się w „Prawie telekomunikacyjnym” po 21 stycznia 2013…

W dniu 16 listopada 2012 roku uchwalona została ustawa o zmianie ustawy – Prawo telekomunikacyjne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 roku, poz. 1445) – dalej „Ustawa”. Nowelizacja opublikowana została w Dzienniku Ustaw RP w dniu 21 grudnia 2012 roku, a zmiany (z kilkoma wyjątkami wskazanymi w art. 28) zaczęły obowiązywać 21 stycznia 2013 roku.

I. Wstęp

Dla dostawców usług, szczególne znaczenie miał przepis przejściowy Ustawy tj. art. 13 ust. 1, zgodnie z którym dostawcy usług telekomunikacyjnych zobowiązani byli do dostosowania warunków umów, w tym określonych w regulaminie świadczenia publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych lub w cenniku usług telekomunikacyjnych do przepisów Ustawy w terminie 5 miesięcy od dnia jej wejścia w życie, czyli w praktyce każdy przedsiębiorca telekomunikacyjny miał na to czas do 21 czerwca 2013 roku. Z uwagi na określone przepisami Prawa telekomunikacyjnego (dalej „PT”) procedury zmiany warunków umów, o zmianach abonenci mieli być poinformowani co najmniej na miesiąc przed ich wprowadzeniem w życie (zatem w praktyce do 21 maja 2013 roku).

II. Oglóny zakres zmian

Ustawa nałożyła na operatorów telekomunikacyjnych kilka nowych obowiązków (w tym np. konieczność prowadzenia rejestru naruszeń danych osobowych –zob. art. 174d PT w nowym brzmieniu), wprowadza także nowe uregulowania w zakresie relacji dostawca usług – abonent, oraz modyfikuje przepisy dotyczące obowiązkowych elementów umowy (także regulaminu) o świadczenie usług telekomunikacyjnych. Skrócony został okres retencji danych z 24 do 12 miesięcy, a dla przedsiębiorców świadczących usługi głosowe wprowadzono rygorystyczne obostrzenia dotyczące obowiązku przeniesienia numeru telefonu abonenta do nowego operatora.
Z uwagi na obszerność zmian (wprowadzono ich ponad 150), w niniejszym opracowaniu omówione zostały najważniejsze z nich, a dotyczące:

1. nowości w zakresie relacji  dostawca usług –  abonent (konsument),
2. obowiązkowej treści umowy (regulaminu) o świadczenie usług,
3. nowych obowiązków operatorów telekomunikacyjnych.

III. Dostawca usług a abonent/konsument

A) Umowy w formie elektronicznej
Ustawa wprowadziła możliwość zawierania umów w formie elektronicznej za pomocą elektronicznego formularza, umieszczonego na stronie internetowej dostawcy usług. Rozwiązanie takie z pewnością uprościć może obieg dokumentów w firmie, wiążą się z nim jednak obecnie nie do końca rozwiązane problemy praktyczne.
Problematyczny jest zwłaszcza sposób weryfikacji tożsamości abonenta (można zaproponować rozwiązanie problemu poprzez np. obowiązkowe dokonywanie opłaty aktywacyjnej w symbolicznej „złotówce” z rachunku bankowego abonenta albo weryfikację tożsamości w toku wykonywania czynności instalacyjnych), z przepisów wprost nie wynika czy elektroniczna forma dotyczy wyłącznie zawierania umowy, czy także jej rozwiązywania, zmiany (wydaje się, że wszystkich tych czynności). Ciekawą ofertą na rynku (obecnie jej brakuje) z pewnością będą różnego rodzaju aplikacje/oprogramowania, dzięki którym dostawcy usług będą w stanie wdrożyć w swoich firmach możliwość zawierania umów w formie elektronicznej, za pomocą formularza umieszczonego na www.
Wdrażając w firmie umowy elektroniczne należy pamiętać, że powinny one zawierać w swej treści wszystkie elementy, jakie wymagane są dla umów w tradycyjnej, pisemnej formie (zobacz art. 56 ust. 3 PT). Nie ma oczywiście przeszkód, aby część zapisów znalazła się w regulaminie świadczenia usług, z zastrzeżeniem pozostawienia w umowie jej obowiązkowych elementów.
B) Umowy na 24 miesiące
Ustawa ograniczyła możliwość zawierania umów z konsumentami (nie dotyczy zatem każdego abonenta, ale tylko konsumenta, czyli osoby, która nie zawiera umowy w celu związanym z prowadzoną działalnością gospodarczą) na okres dłuższy niż 24 miesiące z zastrzeżeniem, że ograniczenie to dotyczy wyłącznie umów zawieranych z danym klientem pierwszy raz. Zgodnie z art. 13 ust. 2 Ustawy wprowadzenie maksymalnego okresu obowiązywania takich umów nie dotyczy tych, które zostały zawarte przed 21 stycznia 2013 roku.
Należy przestrzec przed próbami „obejścia” tego przepisu i zawierania np. umowy na 7 dni po to, aby po tym okresie zawrzeć już umowę na np. 36 miesięcy. Konsekwencją takiego działania może być nieważność umowy z uwagi na próbę obejścia przepisów prawa (zob. art. 58 § 1 k.c.).
W praktyce problematyczne będzie jednak określenie jaki termin „pierwotnego” obowiązywania umowy będzie uznany za wystarczający aby móc zawrzeć już kolejną umowę na okres dłuższy niż 24 m-ce (przykładowo, czy np. umowa zawarta na okres testowy 1 m-ca po jej wygaśnięciu umożliwi zawarcie kolejnej umowy już na 36 m-cy). Wydaje się, że rozsądnym rozwiązaniem jest oferowanie „pierwszych umów” np. na czas określony 12 lub 24 m-cy, które po tym okresie przekształcają na kolejne umowy terminowe np. kolejne 12, 24 lub nawet 36 miesięcy.   
Obecnie przyjmuje się, że okres 24 miesięcy dotyczy każdej z usług świadczonych przez danego dostawcę z osobna. W praktyce oznacza to, że jeśli przykładowo dany dostawca świadczy już na rzecz abonenta usługę dostępu do Internetu, a abonent decyduje się na zawarcie umowy na usługi telefonii (dostawca wcześniej nie świadczył na rzecz abonenta takiej usługi), to umowa zawarta na tą usługę może być zawarta maksymalnie na 24 m-ce. Inaczej mówiąc, fakt dotychczasowego świadczenia jednej usługi nie zwalnia z obowiązku stosowania 24 miesięcznego terminu przy zawieraniu pierwszy umowy na inna usługę.
Należy zwrócić także uwagę, że okres 24 miesięczny dotyczy „obowiązywania umowy” a nie okresu świadczenia usługi. W konsekwencji, do liczenia tego terminu nie ma znaczenia kiedy usługa zostanie uruchomiona, a miarodajny jest moment zawarcia umowy, czyli w praktyce data złożenia podpisu na umowie przez abonenta (od tej daty liczą się 24 miesiące).
C) Umowy na 12 miesięcy
Zgodnie z Ustawą, każdy dostawca ma obowiązek oferowania użytkownikom końcowym także umów na czas nie dłuższy niż  12 miesięcy. Na rynku od dawna oferowane są umowy na czas nieokreślony, a także na 12 m-cy, zatem nowość ta nie powinna wzbudzać wątpliwości. Trzeba jednak pamiętać o tym, żeby w ofercie dostawcy nie było wyłącznie umów na 24 lub 36 miesięcy.
D) Regulamin na www
Zapewne wielu operatorom znane są przypadki pozwów różnego rodzaju stowarzyszeń konsumenckich o uznanie postanowień wzorców umów/regulaminów za niedozwolone. Cześć dostawców usług, zamiast dostosować swe wzorce umowy i regulaminu do obowiązujących przepisów i usunąć z nich klauzule niedozwolone, usunęła je po prostu z ich stron www.
Od wejścia w życie Ustawy, która nałożyła na dostawców usług obowiązek publikowania na ich www treści regulaminu świadczenia usług telekomunikacyjnych, praktyka taka może zostać uznana jako naruszająca interesy konsumentów, w konsekwencji grożą za nie kary finansowe nakładane przez Prezesa UOKiK lub Prezesa UKE.
E) Roszczenie o zwrot ulg
Zmodyfikowany został zapis dotyczący roszczenia o zwrot ulg. Roszczenie o zwrot ulg nie będzie przysługiwać dostawcy w przypadku rozwiązania przez konsumenta umowy przed rozpoczęciem świadczenia usług. Wyjątkiem będzie sytuacja, kiedy przedmiotem ulg będzie telekomunikacyjne urządzenie końcowe (np. telefon lub bramka VoIP).
F) Metoda pomiaru transmisji danych przy usłudze dostępu do sieci Internet
Obecnie zgodnie z przepisami PT (zob. art. 62a PT), każdy dostawca usług ma obowiązek informowania Prezesa UKE, na jego żądanie, o stosowanej metodzie pomiaru, jeśli świadcząc usługę dostępu do sieci Internet podaje do publicznej wiadomości, w szczególności w materiałach informacyjnych lub promocyjnych, lub w umowie prędkość transmisji.
Problem wskaźników jest jak do tej pory jednym z bardziej problematycznych zagadnień wynikających z noweli PT, do tego stopnia, że od kilku miesięcy, pod auspicjami UKE trwają prace dotyczące określenia wskaźników jakości świadczonych usług. Nie ma również jednolicie określonej, poprawnej metody pomiaru prędkości transmisji, stąd zasadnym będzie zapewne poczekanie na pierwsze decyzje Prezesa UKE w sytuacjach, kiedy stosowane metody pomiaru będą przez niego kwestionowane.

IV. Nowa treść umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych

Pomimo zawartej w Ustawie dyrektywy dotyczącej jasności, zrozumiałości i przystępności treści wzorców umownych, ustawodawca rozszerzył katalog obowiązkowych zapisów umowy i regulaminu, które muszą znaleźć się w ich treści (zob. art. 56 ust. 3 PT).  W naturalny sposób wymusiło to na dostawcach usług rozbudowanie i tak już obszernych dokumentów, aby sprostać nowym regulacjom. Warto zatem sprawdzić, czy w stosowanych wzorcach, oprócz dotychczasowych wymaganych art. 56 ust. 3 zapisów znajdują się dodatkowo informacje dotyczące:

1. minimalnego okresu wymaganego do skorzystania z warunków promocyjnych,
2. sposobów dokonywania płatności (ustawodawca nie narzucił formy, w praktyce najczęściej spotyka się jednak przelewy, czasami nadal obowiązują wpłaty w kasie lub tzw. „książeczki wpłat”),
3. wszelkich ograniczeń w zakresie korzystania z udostępnionych abonentowi przez dostawcę usług telekomunikacyjnych urządzeń końcowych, o ile zostały one wprowadzone przez dostawcę usług lub na jego zlecenie,
4. danych dotyczących funkcjonalności świadczonej usługi, przez które rozumie się  informacje:

• czy zapewniane są połączenia z numerami alarmowymi,
• czy gromadzone są dane o lokalizacji telekomunikacyjnego urządzenia końcowego, z którego wykonywane jest połączenie,
• o wszelkich ograniczeniach w kierowaniu połączeń do numerów alarmowych,
• o wszelkich ograniczeniach w dostępie lub korzystaniu z usług i aplikacji,
• o procedurach wprowadzonych przez dostawcę usług w celu pomiaru i organizacji ruchu w sieci, aby zapobiec osiągnięciu lub przekroczeniu pojemności łącza, wraz z informacją o ich wpływie na jakość świadczonych usług,
• o działaniach, jakie dostawca usług jest uprawniony podejmować w związku z przypadkami naruszenia bezpieczeństwa lub integralności sieci i usług,

5. danych dotyczących jakości usług, w szczególności w zakresie minimalnych oferowanych poziomów jakości usług, w tym czas wstępnego przyłączenia,

6. sposobów informowania abonenta o wyczerpaniu pakietu transmisji danych w przypadku usługi dostępu do sieci Internet świadczonej w ruchomej publicznej sieci telekomunikacyjnej oraz o możliwości bieżącej kontroli stanu takiego pakietu przez abonenta,

7. zasad umieszczenia danych abonenta w spisie abonentów w przypadku umowy dotyczącej świadczenia usług głosowych,

8. sposobów przekazywania abonentowi informacji o zagrożeniach związanych ze świadczoną usługą, w tym o sposobach ochrony bezpieczeństwa, prywatności i danych osobowych

9. wszelkich opłat należnych dostawcy usług w momencie rozwiązania umowy, w tym warunków zwrotu telekomunikacyjnych urządzeń końcowych ze wskazaniem, na czyj koszt zwrot ma nastąpić.

V. Inne obowiązki: retencja danych, bezpieczeństwo i integralność sieci, dane osobowe, przenoszenie numerów

A) Retencja danych
Ustawa skróciła z 24 do 12 miesięcy tzw. okres retencji danych, czyli obowiązek zatrzymywania i przechowywania danych telekomunikacyjnych takich jak np. dane użytkownika inicjującego połączenie, datę połączenia, lokalizację urządzenia końcowego i in.  
Okres 12 miesięcy liczy się od dnia połączenia lub nieudanej próby połączenia, a z ostatnim dniem tego okresu operator zobowiązany jest do zniszczenia gromadzonych danych, za wyjątkiem tych sytuacji, w których  zostały one zabezpieczone zgodnie z przepisami odrębnymi (np. na podstawie aktów prawnych regulujących działalność takich służb jak Policja czy Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego).
Należy podkreślić, że z dniem wejścia w życie Ustawy tj. 21 stycznia 2013 roku  operatorzy telekomunikacyjni zostali zobowiązani do zniszczenia danych przechowywanych przez okres dłuższy niż 12 miesięcy, licząc od dnia połączenia lub nieudanej próby połączenia (zob. art. 27 Ustawy). Jeśli zatem ktoś zaniechał tego obowiązku, należy wykonać go niezwłocznie.
B) Bezpieczeństwo i integralność sieci- nowe obowiązku informacyjne
Nowym obowiązkiem, nałożonym na przedsiębiorców telekomunikacyjnych jest informowanie Prezesa UKE o naruszeniu bezpieczeństwa lub integralności sieci lub usług (zob. art. 175a ust. 1 PT), o podjętych działaniach zapobiegawczych i środkach naprawczych oraz podjętych działaniach takich jak (zob. art. 175c PT):

1. eliminacja przekazu komunikatu, który zagraża bezpieczeństwu sieci lub usług,
2. przerwanie lub ograniczenie świadczenia usług na zakończeniu sieci, z którego następuje wysyłanie komunikatów zagrażających bezpieczeństwu sieci i usług (przedsiębiorca informacje Prezesa UKE o tak podjętych przez przedsiębiorcę działaniach w ciągu 24 godzin).

C) Rejestr naruszeń danych osobowych- nowy obowiązek
Zgodnie z art. 174a PT w brzmieniu przyjętym Ustawą, dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych zawiadamia Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych o naruszeniu danych osobowych niezwłocznie, ale nie później niż w terminie 3 dni od stwierdzenia naruszenia. Przez naruszenie danych osobowych przepis art. 174a ust. 2 każe rozumieć:

1. przypadkowe lub bezprawne zniszczenie,
2. utratę,
3. zmianę,
4. nieuprawnione ujawnienie lub dostęp, do danych osobowych przetwarzanych przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego w związku ze świadczeniem publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych.

W przypadkach, gdy naruszenie danych osobowych może mieć niekorzystny wpływ na prawa abonenta lub użytkownika będącego osobą fizyczną, dostawca ma również obowiązek co do zasady, w powyższym terminie zawiadomić abonenta lub użytkownika końcowego. Przez naruszenie danych osobowych, które wywrzeć może niekorzystny wpływ na prawa abonenta (użytkownika końcowego), rozumie się takie naruszenie, które w szczególności może skutkować nieuprawnionym posługiwaniem się danymi osobowymi, szkodą majątkową, naruszeniem dóbr osobistych, ujawnieniem tajemnicy bankowej lub innej ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej.
W związku z powyższą zmianą, PT od nowelizacji wymaga, aby każdy dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych prowadził rejestr naruszeń danych osobowych, w tym faktów towarzyszącym naruszeniom, ich skutków i podjętych działań. Prowadzenie rejestru może zostać powierzone innemu przedsiębiorcy na podstawie zawartej z nim umowy, a w rejestrze powinny znaleźć się (zob. art. 174d ust. 1 PT) w szczególności informacje dotyczące:

1. opisu charakteru naruszenia danych osobowych,
2. zaleconych środków, mających na celu złagodzenie ewentualnych niekorzystnych skutków naruszenia,
3. działań podjętych przez dostawcę,
4. faktu poinformowania (bądź jego braku) abonenta o naruszeniu danych osobowych,
5. opisu skutkw naruszenia danych,
6. proponowanych przez dostawcę środków naprawczych.

D) 1 dzień na przeniesienie numeru – odszkodowanie za uchybienie terminu
W nowym art. 71b PT określono maksymalny termin na przeniesienie numeru do sieci innego dostawcy usług (1 dzień roboczy, o ile abonent nie wskaże innego terminu na przeniesienie numeru).
Za zwłokę w przeniesieniu numeru abonentowi przysługuje od dotychczasowego dostawcy usługi jednorazowe odszkodowanie liczone za każdy dzień zwłoki w wysokości ¼ sumy miesięcznej opłaty liczonej według faktur z ostatnich trzech okresów rozliczeniowych.
Odszkodowanie jest relatywnie wysokie-zatem należy dobrze pamiętać o tym, aby realizować uprawnienie abonenta do przeniesienia numeru w razie gdy zdecyduje się zmienić operatora  (nie zwalnia to oczywiście abonenta z zapłaty ulg, jeśli zmiana operatora ma nastąpić w trakcie obowiązywania promocyjnej, terminowej umowy).
Obecnie sankcjonowane są także przypadki przeniesienia numeru abonenta wbrew jego woli. W takich przypadkach (marginalnych, ale występujących na rynku telekomunikacyjnym) abonentowi za każdy dzień od dnia aktywacji numeru w nowej sieci przysługuje od nowego dostawcy usługi jednorazowe odszkodowanie w wysokości ½ średniej opłaty miesięcznej liczonej według faktur z ostatnich 3 okresów rozliczeniowych.
Niezależnie od odszkodowania dla abonenta, operator który uniemożliwia korzystanie z uprawnień do przeniesienia przydzielonego numeru, podlega każe pieniężnej wymierzanej przez Prezesa UKE (art. 209 PT).

Łukasz Bazański*, itB Legal

Kancelaria Radcy Prawnego Łukasz Bazański

www.itblegal.pl, www.bslegal.pl

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowi opinii prawnej ani porady. W celu uzyskania pełnych informacji lub porady prawnej, prosimy o kontakt: sekretariat@itblegal.pl, tel. +48 32 77 45888

* Łukasz Bazański – autor tekstu, jest radcą prawnym, prowadzącym kancelarię itB Legal, zajmującym się i specjalizującym w problematyce zagadnień wynikających z ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych oraz prawa telekomunikacyjnego.