Po raz kolejny ZUS postanowił przyznać sobie prawo do kwestionowania wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy. Teraz sprawa zajmie się Sąd Najwyższy. Jego zadaniem będzie ustalenie, czy ZUS może obniżać przedsiębiorcom podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, którą ci zadeklarowali po rozpoczęciu prowadzenia działalności.
W art. 18 ust. 8 i art. 20 ust. 1 i 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wskazane są uprawnienia przedsiębiorców do deklarowania podstawy wymiaru składek. Maksymalna jej wysokość może wynosić 250 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Przedsiębiorcy wykorzystywali ten zapis do uzyskiwania jak najwyższych świadczeń np. zasiłku chorobowego.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych rościł sobie jednak prawo do zmiany – czyli obniżenia – podstawy wymiaru składek. Uznawał, że działania przedsiębiorców są „niezgodnie z zasadami współżycia społecznego”.
Sprawą zajął się Sąd Najwyższy
W dniu 21 kwietnia 2010 r. doprowadziło to do podjęcia Uchwały Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego. Zgodnie z jej treścią:
Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeśli mieści się ona w granicach określonych ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych.
Sąd Najwyższy uznał, że to nie ZUS powinien wyznaczać wysokość podstawy wymiaru składek, a pełne prawo do tego ma przedsiębiorca.
Jednak ZUS nie zmienił swojego postępowania i nadal wydawał decyzje obniżające przedsiębiorcom podstawy wymiaru składek. Działania te dotyczyły sytuacji, w których Zakład uznawał, że przedsiębiorca otrzymywał nieadekwatnie wysokie zasiłki. Czasem także sądy potwierdzały tę interpretację przepisów stosowaną przez ZUS.
Rzecznik MŚP interweniuje
– Kwestionowanie przez ZUS podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne deklarowanych przez przedsiębiorców bezsprzecznie stanowi bezprawną ingerencję w prawa przedsiębiorców na rzecz imperium Państwa, niezależnie od tego, czy dotyczy działalności gospodarczej prowadzonej od kilku dekad, czy też kilku dni – stwierdził Adam Abramowicz, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców.
W związku z powtarzającymi się decyzjami ZUS Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców wnosił do Sądu Najwyższego skargi nadzwyczajne. Wiele z nich uzyskało pozytywne wyroki w Sądzie Najwyższym. Z ich treści wynika, że:
stanowisko wyrażone w Uchwale Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2010 r., II UZP 1/10 zachowuje pełną aktualność, a wobec jego jednoznacznego brzmienia Zakład nie jest uprawniony do kwestionowania wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zadeklarowanej przed przedsiębiorcę, jeżeli mieści się ona w ustawowych granicach.
To jednak nie kończy batalii przedsiębiorców z ZUS.
Dlatego po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 9 lutego 2023 r., skargi kasacyjnej odwołującej się od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu Sąd Najwyższy przekazał do rozpoznania powiększonemu składowi Sądu Najwyższego następujące zagadnienie prawne:
Czy organ rentowy w przypadku podjęcia pozarolniczej działalności przez ubezpieczonego, nie negując tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym, jest uprawniony do weryfikacji podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia w sytuacji, gdy w początkowym okresie prowadzenia tej działalności ubezpieczony deklaruje podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, której wysokość nie ma odzwierciedlenia w przychodach, zaś w kolejnych miesiącach realizuje się ryzyko socjalne, którego wystąpienie było pewne w momencie rozpoczęcia działalności gospodarczej.
Źródło: Rzecznik MŚP
