Przemysław Kuna jest zastępcą dyrektora NASK i dyrektorem ds. Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej. Rozmawiamy o zaangażowaniu małych i średnich operatorów telekomunikacyjnych w budowę OSE, cyberbezpieczeństwie, S46 i aktualnych priorytetach instytutu.
Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa – Państwowy Instytut Badawczy była odpowiedzialna za budowę Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej. Czy udało się do niej podłączyć już wszystkie szkoły?
Przemysław Kuna: Prawie. Możemy śmiało powiedzieć, że prace nad infrastrukturą dla szkół, by dzieci korzystały z internetu OSE, zostały w zasadzie zakończone. Zbudowaliśmy coś unikalnego. Liczba podłączonych placówek wynosi obecnie 20,5 tysiąca. Z tych, które się zgłosiły do OSE (przystąpienie do OSE nie jest obowiązkowe), zostało około 50. Przy niektórych z nich dla zapewnienia dostępu do internetu o przepustowości 100 Mb/s, posiłkujemy się jeszcze rozwiązaniami takimi jak Starlink. Planujemy to zmienić jeszcze w tym roku.
Czy to zamknie temat białych plam w polskim szkolnictwie?
Przemysław Kuna: W zakresie dostępu szkół do internetu, nie ma obecnie tematu białych plam, co nie znaczy, że nie pojawią się nowe wyzwania. Powstają nowe domy, ulice, osiedla i szkoły, które także należy podłączyć do sieci, a często brakuje tam infrastruktury telekomunikacyjnej.
Można dziś zapewne pokusić się już o pewne podsumowania projektu. Kto podłączał szkoły do OSE?
Przemysław Kuna: Inicjatywa należała tu do najważniejszych graczy polskiego rynku telekomunikacyjnego, w tym do MiŚOT-ów, szczególnie w mniejszych miejscowościach. W ciągu pięciu lat powstała ogromna sieć światłowodowa dedykowana szkołom. Szkielet sieci złożony jest z 16 węzłów regionalnych zlokalizowanych w każdym województwie i trzech węzłów centralnych: w Warszawie, Poznaniu i Katowicach. Warto podkreślić, że przy tak rozległej infrastrukturze sieciowej przepustowość na przykład nadajników radiowych, szczególnie w czasie wzmożonego ruchu, nie zapewniłaby szkołom możliwości, jakie oferuje symetryczne łącze światłowodowe.
Cieszymy się, że MiŚOT-y zespoliły się w projekcie MdO i ustandaryzowały procesy. Obecnie to nasz największy partner.
Małych i średnich operatorów telekomunikacyjnych są w Polsce tysiące. Czy współpraca z nimi była dużym wyzwaniem?
Przemysław Kuna: Rozdrobnienie rynku było wyzwaniem. Wiedzieliśmy, że rynek operatorski w wielu małych miejscowościach należy do małych i średnich firm i nie wiedzieliśmy, jak do tego podejść. Wiedzieliśmy też, że lokalni operatorzy są najsilniejsi w miejscu prowadzenia swoich biznesów i wiedzą, jak się tam poruszać. Z drugiej strony, zarządzanie taką liczbą odbiorców byłoby trudne. Cieszymy się, że MiŚOT-y zespoliły się w projekcie MdO i ustandaryzowały procesy. Obecnie to nasz największy partner.
W związku z podłączeniem niemal wszystkich szkół doszło w NASK do pewnych przekształceń. Proszę je przybliżyć.
Przemysław Kuna: Działamy teraz jako Centrum Projektów Edukacyjnych i Infrastrukturalnych. Skupiamy się na usługach związanych z podnoszeniem świadomości cyfrowej, szkoleniami w zakresie cyberbezpieczeństwa, przekazujemy nauczycielom niezbędną wiedzę o zagrożeniach i właściwym zachowaniu w sieci. Rozpoczęliśmy proces tworzenia pracowni komputerowych STEM i AI, dzięki którym uczniowie będą uczyć się między innymi programowania i pracy ze sztuczną inteligencją. Udostępniamy również na naszych serwerach chmurę edukacyjną.
Co kryje się pod hasłem podnoszenia świadomości cyfrowej?
Przemysław Kuna: Szeroko pojęta cyberhigiena, czyli zachowanie w sieci, które chroni, szczególnie młodych ludzi, przed wyłudzeniami, wirusami, niepożądanymi treściami (przemocą, pornografią, dostępem do broni i substancji psychoaktywnych) i innymi zagrożeniami, takimi jak fake newsy, naruszenia danych i wizerunku (szantaże). Przygotowaliśmy szereg materiałów pomocniczych do prowadzenia lekcji, a także adresowanych wprost do nauczycieli. Są to portale, tutoriale, szkolenia. Szkolenia kierowane do nauczycieli odbywają się pod szyldem OSE HERO. Uzupełniamy je i aktualizujemy. Część działań kierujemy także do seniorów. Tu z kolei mówimy na przykład o cyberbezpieczeństwie w bankowości elektronicznej. Wszystkie te materiały są ogólnie dostępne na naszych portalach OSE IT Szkoła (https://it-szkola.edu.pl/) oraz Bezpieczni w Sieci (https://bezpieczniwsieci.edu.pl/).
Uczniowie są na co dzień w szkołach, a jak docieracie do seniorów?
Przemysław Kuna: To rzeczywiście jest wyzwanie, więc szukamy różnych sposobów. Jeden z nich to projekt Szkoła międzypokoleniowa, który otworzy szkoły podstawowe i ponadpodstawowe na zajęcia z udziałem seniorów i integrację międzypokoleniową. Uczestnicy zajęć poszerzą wiedzę na temat bezpiecznego korzystania z sieci i rozwiną kompetencje cyfrowe. Takie projekty są fundamentalnie ważne, by ochronić osoby starsze przed – coraz powszechniejszą w cyfrowym świecie – cyberprzestępczością. W ramach naszego projektu zamierzamy organizować warsztaty oraz przygotować materiały edukacyjne, które pomogą uczestnikom rozpoznawać i zrozumieć cyberzagrożenia oraz nauczyć się, jak bezpiecznie poruszać się w sieci. Dodatkowym, niezaprzeczalnym walorem projektu jest, oczywiście, jego integracyjny charakter – to uczniowie pod opieką nauczyciela zrealizują szkolenia dla osób starszych. W planach mamy już kolejne projekty skierowane do seniorów, między innymi prowadzenie szkoleń w sanatoriach.
Warto tu podkreślić, że działania adresowane do seniorów pojawiają się także w praktyce społecznej odpowiedzialności biznesu lokalnych operatorów, a cyberbezpieczeńtswo jest wspólną sprawą administracji i biznesu. Zwróciło moją uwagę także to, że sieć OSE właściwie nie pojawia się w doniesieniach o cyberatakach. Nie jest ich celem, czy tak dobrze sobie radzi?
Przemysław Kuna: Nasze mechanizmy ochronne działają, choć ataków jest dużo. Głównie są to ataki DDoS i zakłócenia transmisji. W świecie cyberbezpieczeństwa brak informacji to czasem dobra informacja.
Jednym z projektów, który poruszył środowisko MiŚOT był też System 46. Czy jest realna szanse, że będzie realizowany we współpracy z lokalnymi operatorami, podobnie jak MdO?
Przemysław Kuna: Nadal zależy nam na połączeniu kilku tysięcy podmiotów, w tym gmin, w jednej sieci, ale nie będziemy w tym celu mnożyć infrastruktury. Dążymy do unifikacji. Według obecnych założeń S46 będzie działać na już istniejącej sieci.
Według obecnych założeń S46 będzie działać na już istniejącej sieci
Pisaliśmy niedawno także o tym, że Centrum Projektów Polska Cyfrowa otworzyło nabór na modernizację i profesjonalizację zespołów policji, które mają wspierać zaatakowane podmioty krajowego systemu cyberbezpieczeństwa. Na działanie to przeznaczono 37,5 mln zł ze środków Krajowego Planu Odbudowy. Tym także zajmuje się NASK?
Przemysław Kuna: Współpraca z Policją ma wiele wymiarów, jeden z nich to realizacja projektu CROPT. Jego celem jest utworzenie i rozwijanie, w ramach formacji policyjnej, zespołów specjalistów cyberbezpieczeństwa działających lokalnie i wspierających podmioty krajowego systemu cyberbezpieczeństwa w postępowaniu po incydencie, gdzie zaistniało przestępstwo. Członkowie tych zespołów będą współpracować z przedstawicielami CSIRT NASK, a w razie potrzeby – prowadzić wspólne działania na miejscu w siedzibie podmiotu. Projekt wymaga modernizacji sprzętu oraz stworzenia platformy do wymiany informacji np. z CSIRT NASK.
Jakie jeszcze zmiany w NASK przyniesie nowelizacja ustawy o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa?
Przemysław Kuna: Nowelizacja wprowadza gruntowne zmiany w zakresie podziału podmiotów objętych obowiązkami. Według aktualnych założeń będzie ich blisko 20. Poza wyodrębnieniem zupełnie nowych sektorów zobowiązanych do raportowania o incydentach do właściwego im CSIRTu, zostaje zdefiniowany obowiązek zgłaszania incydentów poprzez przedsiębiorców komunikacji elektronicznej. NASK jest aktywnie zaangażowany w rozwój tych niezwykle istotnych jednostek KSC jakim są CSIRTy sektorowe.
…
Przemysław Kuna jest absolwentem Politechniki Lubelskiej oraz Politechniki Warszawskiej. Ukończył tez studia doktoranckie w SGH w Kolegium Zarządzania i Finansów. Od ponad 30 lat związany jest z branżą teleinformatyczną. Był ekspertem i przewodniczącym Komitetu e-Gospodarki Krajowej Izby Gospodarczej oraz doradcą ds. ICT prezesa KIG. Od 2021 do 2024 roku pełnił funkcję prezesa Krajowej Izby Gospodarki Cyfrowej. Kierował m.in. budową centrum kolokacji sieci Datacom, budową sieci szkieletowej Exatel SA oraz budową ogólnopolskiej sieci teleinformatycznej OST 112.W ostatnich latach pracował w zarządach spółek z Grupy Telnap Telecom (operatora sieci światłowodowej w aglomeracji warszawskiej). Był odpowiedzialny za wdrożenie i zrealizowanie strategii grupy.
Czytaj także:
Centrum Cyberbezpieczeństwa NASK – nowa siedziba to szansa na rozpoczęcie działania
AI i cyberbezpieczeństwo – NASK pracuje nad tym w specjalnym ośrodku
