Konsumenci w relacji z większymi od siebie, czyli podmiotami świadczącymi usługi czy sprzedającymi towary, potrzebują ochrony. Ochrona zbiorowych interesów konsumentów realizowana jest przez państwo poprzez działania Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Czym zajmuje się UOKiK?
Co to jest UOKIK?
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów pełni fundamentalną rolę w polskim systemie ochrony konsumentów. Posiada on kompetencje m.in. do prowadzenia postępowań administracyjnych, wydawania decyzji zakazujących określonych praktyk oraz nakładania kar pieniężnych na przedsiębiorców.
Co dokładnie to oznacza?
W celu ochrony praw konsumentów UOKiK:
– prowadzi postępowania w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;
– przeciwdziała nieuczciwym praktykom rynkowym;
– eliminuje niedozwolone postanowienia umowne;
– zwalcza wprowadzające w błąd reklamy i informacje;
– prowadzi rejestr klauzul uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem sądu;
– wykonuje kontrolę wzorców umownych stosowanych w obrocie konsumenckim;
– realizuje działania edukacyjno-informacyjne skierowane do konsumentów i przedsiębiorców.
Pierwszą linię wsparcia dla konsumentów stanowią powiatowi i miejscy rzecznicy konsumentów. Działają oni w ramach UOKiK. Oferują bezpłatne poradnictwo i informację prawną.
Ich zadaniem jest także informowanie o przysługujących prawach oraz wspieranie konsumentów i konsumentki w przygotowaniu pism – również procesowych czy formułowaniu argumentacji prawnej. Mogą oni nawet wytaczać powództwa na rzecz konsumentów.
UOKIK – czym się zajmuje?
UOKiK zajmuje się szeroko pojętą ochroną konkurencji na polskim rynku oraz prawami konsumentów na różnych poziomach.
Ochrona indywidualnych praw konsumenckich
Ochrona indywidualnych praw konsumenckich realizowana jest głównie na drodze postępowań cywilnych. Wspierają ją powiatowi rzecznicy konsumentów czy organizacje konsumenckie
Zbiorowe interesy konsumentów
Zbiorowe interesy konsumentów to szersza kategoria praktyk rynkowych. Praktyki takie mogą naruszać prawa nieokreślonej liczby konsumentów obecnych lub przyszłych.
Praktyki te obejmują:
– stosowanie klauzul abuzywnych;
– wprowadzanie w błąd co do charakteru lub warunków świadczonych usług:
– nieujawnianie istotnych informacji potrzebnych do podjęcia świadomej decyzji rynkowej;
– agresywne lub nieuczciwe praktyki marketingowe.
Działania podejmowane przez UOKiK
Decyzje administracyjne stanowią podstawowy instrument działania UOKiK. Pozwala to na formalne zakończenie postępowania administracyjnego poprzez nakazanie zaniechania określonej praktyki, uznanie jej za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów (NZIK) oraz nałożenie kar finansowych.
Istnieją również decyzje zobowiązujące, które umożliwiają bardziej elastyczne rozwiązanie problemu. W tym wypadku przedsiębiorca sam proponuje zmiany w swoich praktykach oraz sposoby usunięcia negatywnych skutków naruszeń. UOKiK w zamian odstępuje od nałożenia kary pieniężnej, zachowując jednocześnie możliwość kontroli realizacji zobowiązania.
Wystąpienia i wyjaśnienia pozwalają na mniej formalną interwencję. UOKiK stosuje je w przypadku naruszeń mniejszej wagi lub wątpliwości interpretacyjnych. Pozwala to na zasygnalizowanie problematycznych praktyk i przedstawianie rekomendacji przedsiębiorcom bez konieczności wszczynania pełnego postępowania administracyjnego.
Badania rynku i raporty służą systematycznej analizie problematycznych obszarów rynku, identyfikacji niekorzystnych trendów oraz formułowaniu rekomendacji i propozycji zmian prawnych. Przyczynia się to do lepszego funkcjonowania danego sektora i wzmocnienia ochrony konsumentów.
– Gdyby zsumować wpływy skarbu państwa z tytułu kar nałożonych przez przeze mnie i moich poprzedników, uzbierałaby się wielomiliardowa kwota. Jednak o wiele ważniejsze jest to, co dzięki działaniom Urzędu i wydawanym decyzjom zyskaliśmy wszyscy jako konsumenci. Znaczenia zdrowej konkurencji pomiędzy przedsiębiorcami i uczciwych relacji na linii konsument-sprzedawca nie sposób wprost wyrazić w „złotówkach”. Jubileusz Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów to święto każdego z nas. W końcu „wszyscy jesteśmy konsumentami” – mówi Tomasz Chróstny, Prezes UOKiK.
Decyzje UOKIK – gdzie sprawdzić?
Decyzje UOKiK publikowane są na stronie: https://decyzje.uokik.gov.pl/bp/dec_prez.nsf
Publikowane są one na na podstawie art. 31 pkt 15 oraz 31b ustawy z 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów. W uzasadnieniu nie zawierają tajemnicy przedsiębiorstwa, ani żadnych innych informacji chronionych na podstawie odrębnych przepisów.
Źródło: UOKiK, Małe praktyki – duży wpływ. Analiza naruszeń zbiorowych interesów konsumentów przez firmy telekomunikacyjne – Raport Polskiej Sieci Ekonomii dla Culture Hub Poland – Fundacja Centrum Kultury Polskiej.
