[miejsce publikacji] ICT Professional, Nr 18 – 2/2018, strona 28.
[rubryka] Prawo i Telekomunikacja
[autor] Michał Latuszewski – Klarp
[tytuł] Roszczenia ISP względem abonenta
___________________________________________________________________________________________________________
Powiedzmy szczerze, że utopią jest sytuacja, w której wszyscy abonenci na czas płacą swoje zobowiązania wynikające z dostarczanych im faktur, nie wypowiadają umowy przed upływem czasu, na jaki została ona zawarta, zwracają router, czy nie naruszają obowiązków wynikających z zawartej umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych. Prowadząc działalność gospodarczą związaną ze świadczeniem usług na rzecz kilkuset klientów, należy liczyć się z tym, że prędzej czy później któryś z klientów okaże się nielojalny i konieczne będzie dochodzenie od niego roszczeń. W niniejszym artykule opiszę zatem najbardziej powszechne roszczenia, które przysługują dostawcy usług telekomunikacyjnych od abonenta.
Roszczenie o zapłatę należności z tytułu świadczonych usług telekomunikacyjnych
Najczęstszym powodem sytuacji konfliktowych pomiędzy ISP a abonentem jest brak zapłaty należności za świadczone usługi lub też uiszczanie opłat abonamentowych nieterminowo. We wzorcach umownych lub na fakturze (o ile kwestię tę regulują w ten sposób wzorce umowne) zazwyczaj wskazany jest termin, do jakiego abonent powinien uiszczać opłaty z tytułu świadczonych usług. Każde opóźnienie w zapłacie związane jest z możliwością naliczenia odsetek ustawowych za opóźnienie, których wysokość określa art. 481 kodeksu cywilnego. W przypadku, gdy abonentem jest przedsiębiorca, możliwe jest dochodzenie odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych, które są wyższe od standardowych odsetek, a także kwoty 40 Euro tytułem zwrotu kosztów odzyskiwania należności (art. 10 ust. 1 o terminach zapłaty w transakcjach handlowych). Nic nie stoi na przeszkodzie, aby w relacjach b2b zastrzec we wzorcu umownym odsetki maksymalne w przypadku opóźnienia w zapłacie. Z dużą ostrożnością z kolei zastrzegałbym odsetki wyższe niż ustawowe za opóźnienie w relacjach z konsumentem, gdyż tego rodzaju postanowienie umowne może być uznane za klauzulę niedozwoloną.
Rozważyć należy również wszelkie ograniczenia nakładane na abonenta, będącego konsumentem, w związku z nieterminowym dokonywaniem płatności. Przede wszystkim nie jest dozwolone pobieranie dodatkowych opłat za odblokowanie usługi. Tego rodzaju postanowienia stanowią najczęściej klauzule niedozwolone (np. klauzula niedozwolona wpisana w poprzednim rejestrze klauzul niedozwolonych pod nr 6171). Zdarzają się również sytuacje, gdy abonentowi obniżana jest prędkość internetu, jeżeli przekroczony został termin płatności o określoną ilość dni. W takiej sytuacji konsument może bowiem kwestionować wysokość opłat abonamentowych za okres, w którym prędkość uległa obniżeniu.
Roszczenie o zwrot przyznanej ulgi
Kolejne roszczenie związane jest z rozwiązaniem umowy przez abonenta lub przez dostawcę usług z przyczyn leżących po stronie abonenta przed upływem okresu, na jaki została zawarta umowa. Zgodnie z aktualnym poglądem doktryny i orzecznictwem, jedynym przysługującym roszczeniem z tego tytułu jest roszczenie o zwrot przyznanej abonentowi ulgi, określone w art. 57 ust. 6 ustawy prawo telekomunikacyjne (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9.09.2011 r., sygn. akt III SK 20/11). Dotyczy to oczywiście wyłącznie umów zawieranych na czas określony na warunkach promocyjnych.
Aby można było mówić o zwrocie ulgi, to w pierwszej kolejności ulga ta powinna zostać przyznana abonentowi, co powinno wynikać wprost z umowy. W umowie powinno się dokładnie wskazać, w jaki sposób oblicza się ulgę. Kwota przyznanej ulgi powinna stanowić różnicę pomiędzy cenami standardowymi za daną usługę, określonymi w cenniku usług telekomunikacyjnych stosowanym u danego Operatora, a cenami promocyjnymi tych usług zaoferowanymi abonentowi. W mojej ocenie, nie jest dopuszczalne dowolne ustalanie wysokości ulgi w oderwaniu od stosowanych cen. Powyższe dotyczy zarówno umów w obrocie profesjonalnym, jak i w obrocie konsumenckim. W tym ostatnim ustawodawca wprowadził pewną preferencję na rzecz konsumenta, uznając, że roszczenie o zwrot ulgi nie przysługuje w przypadku rozwiązania przez konsumenta umowy przed rozpoczęciem świadczenia usług, chyba że przedmiotem ulgi jest telekomunikacyjne urządzenie końcowe.
W przypadku rozwiązania przez abonenta umowy przed upływem okresu, na jaki została ona zawarta, wysokość roszczenia ISP jest proporcjonalna do okresu, w którym umowa ta została rozwiązana, tzn. wysokość roszczenia o zwrot ulgi nie może przekroczyć wartości ulgi przyznanej abonentowi pomniejszonej o proporcjonalną jej wartość za okres od dnia zawarcia umowy do dnia jej rozwiązania.
Podstawowym błędem stosowanym przez dostawców usług telekomunikacyjnych jest określanie obowiązku zwrotu ulgi we wzorcach umownych jako kary umownej. Zgodnie bowiem z art. 483 § 1 kodeksu cywilnego, karą umowną można jedynie zastrzec obowiązek naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, natomiast zwrot ulgi stanowi roszczenie pieniężne. Późniejsze dochodzenie tego rodzaju roszczeń na drodze sądowej wiąże się z ryzykiem oddalenia powództwa (vide wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 12 maja 2015 r., sygn. akt III Ca 519/15).
Roszczenia związane z brakiem zwrotu lub uszkodzeniem sprzętu
Jeszcze innym rodzajem roszczeń przysługujących ISP od abonenta są roszczenia związane z powierzonym sprzętem. Nierzadko zdarza się bowiem, że abonent po wypowiedzeniu umowy nie zwraca sprzętu na rzecz ISP. Zdarzają się również sytuacje, że zwracany sprzęt zawiera uszkodzenia fizyczne spowodowane przez abonenta. Najczęściej dostawcy usług zastrzegają w związku z tym obowiązek naprawienia szkody poprzez określoną w cenniku karę umowną. Tego rodzaju zabezpieczenie jest co prawda dopuszczalne, ale znowu pojawiają się pewne ograniczenia w obrocie konsumenckim. W poprzednim rejestrze klauzul niedozwolonych znajduje się wiele wpisów związanych właśnie z zastrzeganiem kar umownych oderwanych od wartości udostępnionego sprzętu lub kosztów potrzebnych do przywrócenia sprzętu do stanu sprzed uszkodzenia (np. wpis nr 5829, 4433). Należy pamiętać zatem, aby wysokość roszczenia z tego tytułu uwzględniała rzeczywistą wartość udostępnionego sprzętu. Miejscem na określenie wartości sprzętu przekazywanego abonentowi może być np. Protokół przekazania sprzętu.
Przedawnienie
Aktualnie nie ma sporu co do terminu przedawnienia roszczeń związanych z umową o świadczenie usług telekomunikacyjnych, jako że umowa ta została wyczerpująco uregulowana na gruncie przepisów ustawy prawo telekomunikacyjne. Roszczenia te przedawniają się w terminie 3 lat od dnia ich wymagalności (vide uchwała Sąd Najwyższy z dnia 7 maja 2009 r., sygn. akt III CZP 20/09). W przypadku opłat abonamentowych, termin wymagalności (termin, do którego abonent powinien najpóźniej dokonać zapłaty) wynika najczęściej z umowy, względnie z faktury. W przypadku roszczenia o zwrot ulgi czy też kary umownej, okres przedawnienia liczył się będzie co do zasady od terminu określonego w odpowiednim wezwaniu do zapłaty czy też doręczonej nocie obciążeniowej, o ile takowe wezwanie do za-
płaty czy też nota obciążeniowa zostanie doręczona abonentowi w najwcześniejszym możliwym terminie (art. 120 § 1 w zw. z art. 455 kodeksu cywilnego).
Podsumowanie
Dostawcy usług telekomunikacyjnych, jak każdy przedsiębiorca, prowadzą działalność gospodarczą w celu zarobkowym. Nie mogą zatem pozwolić sobie na tolerowanie np. nierzetelnych płatników. Mając świadomość przysługujących roszczeń, konieczne jest podejmowanie odpowiednich czynności windykacyjnych (sądowych i pozasądowych) w odpowiednich terminach. Niemniej pamiętać trzeba,że wysokość roszczeń wynika często z przepisów prawa i aby nie narazić się na oddalenie kierowanych do sądów pozwów, należy umiejętnie określać wysokość roszczeń zarówno na etapie tworzenia wzorców umownych, jak i na późniejszym etapie windykacji.
W przypadku, gdy abonentem jest przedsiębiorca, możliwe jest dochodzenie odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych, które są wyższe od standardowych odsetek, a także kwoty 40 Euro tytułem zwrotu kosztów odzyskiwania należności (art. 10 ust. 1 o terminach zapłaty w transakcjach handlowych).
